Günümüzün hızla değişen dünyasında, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik birbirinden ayrılmaz iki kavram haline gelmiştir. Bu iki kavram, birbiriyle yakından ilişkili ve birbirini etkileyen dinamikler içeriyor. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte, çevre ve toplum üzerindeki etkilerini anlamak ve yönetmek her zamankinden daha önemli hale gelmiştir. Dijitalleşmenin hızlı gelişimi, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada hem fırsatlar hem de zorluklar sunuyor.
Bu yazıda, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik arasındaki karmaşık ilişkiyi ele alacak, hangi dijital teknolojilerin sürdürülebilirliği desteklediğini ve aynı zamanda ne tür olumsuz etkiler yaratabileceğini ele alacağız.
Dijital Çağda Sürdürülebilirlik Mümkün mü?
Dijitalleşme, sürdürülebilirlik için güçlü bir araç olabilir. Dünya Ekonomik Forumu’na göre dijital teknolojiler, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin yaklaşık %70’ine katkıda bulunabilir.Teknolojik gelişmeler, kaynakları daha verimli kullanmamıza, atıkları azaltmamıza ve çevresel etkileri en aza indirmemize yardımcı olabilir. Örneğin, akıllı şehirler, enerji verimliliğini artırabilir ve karbon emisyonlarını azaltabilir. Nesnelerin İnterneti (IoT), atık yönetimini optimize edebilir ve su kaynaklarını koruyabilir. Yapay zeka, çevresel verileri analiz ederek daha iyi kararlar almamızı sağlayabilir.
Ancak, dijitalleşmenin sürdürülebilirlik üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerini de göz ardı etmemek önemlidir. Dijital cihazların üretimi ve kullanımı enerji tüketimine ve elektronik atıkların artmasına neden olabilir. Ayrıca, veri merkezlerinin enerji ihtiyacı da önemli bir çevresel etkendir. Bu nedenle, dijitalleşmenin sürdürülebilirlik hedefleriyle uyumlu olmasını sağlamak için dikkatli bir planlama ve yönetim gereklidir.
Hangi Dijital Teknolojiler Sürdürülebilirliği Desteklemektedir?
Dijitalleşme, Birleşmiş Milletler’in 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi’ne ulaşmada önemli bir rol oynayabilir. Özellikle yoksulluğun azaltılması, kaliteli eğitimin sağlanması, temiz enerjiye erişim, iklim değişikliğiyle mücadele ve sürdürülebilir şehirler gibi hedeflere katkıda bulunabilir.
BM’nin hedeflerine ulaşmada ön plana çıkan dijital teknolojiler şunlardır:
1. Nesnelerin İnterneti (IoT)
IoT, fiziksel nesnelerin internete bağlanarak veri toplamasını ve paylaşmasını sağlayan bir teknolojidir. Bu teknoloji, çevresel izleme, atık yönetimi, su kaynaklarının korunması ve enerji verimliliği gibi alanlarda sürdürülebilirlik çözümleri sunabilir. Örneğin, Türkiye’de Evreka gibi girişimler, IoT tabanlı atık yönetim sistemleri geliştirerek atık toplama süreçlerini optimize etmektedir.
2. Yapay Zeka
Yapay zeka, bilgisayarların insan benzeri zeka yetenekleri sergilemesini sağlayan bir teknolojidir. Yapay zeka, çevresel verileri analiz ederek hava kirliliği, ormansızlaşma ve iklim değişikliği gibi sorunları daha iyi anlamamıza yardımcı olabilir. Ayrıca, yapay zeka destekli sistemler, enerji tüketimini optimize edebilir ve kaynakları daha verimli kullanabilir.
Daha fazla bilgi için : Çevre, Sosyal ve Yönetişimde Yapay Zeka ve Sürdürülebilir Kalkınma
3. Büyük Veri Analitiği
Büyük veri analitiği, büyük ve karmaşık veri kümelerini analiz ederek anlamlı bilgiler elde etmeyi sağlayan bir teknolojidir. Bu teknoloji, çevresel riskleri belirlemek, kaynakları yönetmek ve sürdürülebilirlik politikalarını geliştirmek için kullanılabilir. Örneğin, büyük veri analitiği, su kaynaklarının kullanımını izleyerek kuraklık risklerini tahmin edebilir ve su yönetimi stratejilerini optimize edebilir.
4. Robotik ve Otomasyon
Robotik ve otomasyon, tekrarlayan ve tehlikeli işleri otomatikleştirerek insan hatasını azaltmaya ve verimliliği artırmaya yardımcı olabilir. Bu teknolojiler, enerji verimliliğini artırabilir, atık miktarını azaltabilir ve kaynakları daha verimli kullanabilir.
5. Bulut Bilişim
Bulut bilişim, bilgi işlem kaynaklarının internet üzerinden talep üzerine sunulmasını sağlayan bir teknolojidir. Bulut bilişim, donanım ve yazılım maliyetlerini azaltabilir, enerji verimliliğini artırabilir ve kaynakları daha verimli kullanabilir. Ayrıca, bulut tabanlı uygulamalar, iş birliğini ve bilgi paylaşımını kolaylaştırarak sürdürülebilirlik çözümlerinin geliştirilmesine katkıda bulunabilir.
6. Blok Zincir Teknolojisi
Blok zincir, verilerin güvenli ve şeffaf bir şekilde kaydedilmesini ve paylaşılmasını sağlayan bir teknolojidir. Blok zincir, tedarik zinciri yönetimi, karbon emisyonlarının takibi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının sertifikasyonu gibi alanlarda sürdürülebilirlik uygulamaları için kullanılabilir. Örneğin, blok zincir tabanlı sistemler, ürünlerin kaynağını ve üretim sürecini izleyerek tüketicilerin bilinçli seçimler yapmasını sağlayabilir.
7. 5G Ağları
5G, yüksek hızlı ve düşük gecikmeli bir mobil iletişim teknolojisidir. 5G ağları, akıllı şehirler, otonom araçlar ve nesnelerin interneti gibi alanlarda sürdürülebilirlik çözümlerinin geliştirilmesine katkıda bulunabilir. Örneğin, 5G teknolojisi, trafik akışını optimize ederek yakıt tüketimini azaltabilir ve karbon emisyonlarını düşürebilir.
8. Artırılmış Gerçeklik
Artırılmış gerçeklik (AR), gerçek dünyanın bilgisayar tarafından üretilen görüntülerle zenginleştirilmesini sağlayan bir teknolojidir. Sürdürülebilirlik alanında eğitim, tasarım ve simülasyon gibi çeşitli uygulamaları vardır. Örneğin, AR uygulamaları, çalışanları tehlikeli ortamlarda eğiterek iş kazalarını önleyebilir ve enerji tüketimini azaltabilir. Özellikle eğitim ve simülasyonlarda, AR, sürdürülebilirlik bilincini artırmada ve dijital ikiz teknolojileri aracılığıyla karmaşık sistemlerin optimize edilmesinde etkili bir araçtır. Bu alanda, The Farm gibi Türk şirketleri, AR uygulamalarıyla tarımsal eğitim ve verimliliği destekleyerek önemli bir rol oynamaktadır.
9. Siber Güvenlik
Dijital sistemlerin güvenliği, sürdürülebilirlik için kritik öneme sahiptir. Siber saldırılar, enerji şebekeleri, su kaynakları ve ulaşım sistemleri gibi kritik altyapıları etkileyerek çevresel felaketlere neden olabilir. Bu nedenle, dijital altyapıların güvenliğinin sağlanması, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir adımdır.
10. Kuantum Bilişim
Kuantum bilişim, kuantum mekaniği prensiplerini kullanarak çalışan bir bilgi işlem teknolojisidir. Henüz gelişim aşamasında olan kuantum bilişim, gelecekte sürdürülebilirlik için devrim niteliğinde çözümler vadeden bir teknolojidir. Karmaşık çevresel modellerin analizi, iklim değişikliği simülasyonları ve optimize enerji sistemleri için büyük potansiyel taşımaktadır.
Dijitalleşmenin Sürdürülebilirlik Üzerindeki Olası Olumsuz Etkileri Nelerdir?
Dijital teknolojilerin çevresel etkileri üzerine yapılan bir araştırma olan “Dijital teknolojilerin yaşam döngüsü boyunca çevresel etkileri” (Pohl ve Hinterholzer, 2023), dijitalleşmenin sürdürülebilirlik üzerindeki potansiyel olumsuz etkilerini vurgulamaktadır. Bu etkiler arasında enerji tüketimi, elektronik atıklar, kaynak tüketimi ve dijital uçurum yer almaktadır.
Enerji Tüketimi: Dijital cihazların üretimi ve kullanımı, sera gazı emisyonlarını artıran önemli bir enerji tüketimine yol açmaktadır. Pohl ve Hinterholzer (2023), dijital teknolojilerin küresel elektrik tüketiminin yaklaşık %8 ila %10’unu oluşturduğunu belirtmektedir. Bu oranın 2030 yılına kadar sabit kalması veya daha da artması beklenmektedir.
Aşağıdaki grafikte, çeşitli dijital teknolojilerin 2020 ve 2030 yıllarındaki minimum ve maksimum elektrik tüketimi tahminleri gösterilmektedir:
Elektronik Atıklar: Dijital cihazların ömrü sona erdiğinde elektronik atık haline gelirler. Bu atıkların geri dönüşümü ve bertarafı çevresel sorunlara yol açabilir. Araştırmaya göre, Avrupa’da üretilen e-atıkların yalnızca %20’si geri dönüştürülmektedir. Geri kalanı ya atık yakma tesislerinde yakılmakta ya da yasadışı yollarla çoğunlukla Güney ülkelerine ihraç edilmektedir.
Kaynak Tüketimi: Dijital cihazların üretimi için nadir toprak elementleri gibi değerli kaynaklar kullanılmaktadır. Bu da kaynak kıtlığına yol açabilir. Pohl ve Hinterholzer (2023), bazı malzemeler için BİT sektörünün önemli bir talep yarattığını ve nadir toprak elementleri, kobalt ve niyobyum gibi hammaddelerin diğer sektörlerde de yüksek talep gördüğünü belirtmektedir. Bu durum, küresel mineral piyasasında artan bir rekabete yol açmaktadır.
Dijital Uçurum: Dijital teknolojilere erişimdeki eşitsizlik, dijital uçurumu derinleştirebilir ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmayı zorlaştırabilir. Bu nedenle, dijitalleşmenin faydalarının herkes tarafından eşit şekilde erişilebilir olmasını sağlamak önemlidir.
Dijitalleşme ve Sürdürülebilirlik Üzerine Çalışan Kurumlar Nelerdir?
Uluslararası düzeyde birçok kuruluş, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik arasındaki ilişkiyi incelemekte ve çözümler geliştirmektedir. Birleşmiş Milletler, CODES (Digital Transformation for Sustainable Development) , D4S (Digitalization for Sustainability) gibi inisiyatifler, bu alanda önemli çalışmalar yürütmektedir.
Sonuç
Dijitalleşme ve sürdürülebilirlik, günümüz dünyasının en önemli iki gündem maddesi. Bu ikili arasındaki ilişkiyi incelediğimiz bu yazıda, teknolojinin çevresel etkisini ve sürdürülebilir bir gelecek için dijitalleşmenin nasıl kullanılabileceğini ele aldık.
Önemli Noktalar:
- Dijital teknolojiler, enerji verimliliği, atık yönetimi ve kaynak kullanımı gibi alanlarda sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir rol oynayabilir.
- Nesnelerin İnterneti, yapay zeka, büyük veri ve bulut bilişim gibi teknolojiler, sürdürülebilirlik çözümleri sunma potansiyeline sahiptir.
- Ancak, dijital cihazların üretimi, kullanımı ve atık yönetimi, enerji tüketimi ve elektronik atık gibi çevresel sorunlara yol açabilir.
Geleceğe Bakış:
Sürdürülebilir bir dijital gelecek mümkün, ancak bu, bilinçli bir çaba gerektiriyor. Teknolojiyi geliştirirken ve kullanırken çevresel etkilerini göz önünde bulundurmalı, enerji verimliliğini artırmalı ve atık miktarını azaltmalıyız.
Harekete Geçme Çağrısı:
- Tüketiciler: Enerji tasarruflu cihazlar tercih edin, elektronik atıklarınızı geri dönüştürün ve dijital ayak izinizi azaltmak için bilinçli seçimler yapın.
- Şirketler: Sürdürülebilirlik hedeflerini benimseyin, enerji verimli teknolojilere yatırım yapın ve ürünlerinizin yaşam döngüsü boyunca çevresel etkilerini azaltın.
- Hükümetler: Sürdürülebilir dijitalleşmeyi teşvik eden politikalar geliştirin, enerji verimliliği standartlarını yükseltin ve döngüsel ekonomiyi destekleyin.
Hep birlikte çalışarak, dijitalleşmenin gücünden yararlanarak daha sürdürülebilir bir gelecek inşa edebiliriz.
Sonuç olarak, dijitalleşme sürdürülebilirlik için hem bir fırsat hem de bir zorluktur. Teknolojinin bilinçli ve stratejik kullanımı, gezegenimizdeki yaşam kalitesini artırmada kritik bir rol oynayacaktır.
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi için lütfen aşağıdaki formu doldurunuz
