Günümüzde bir şirketin iklim değişikliğiyle mücadele ettiğini söylemesi artık yeterli değil; bunu nasıl yaptığını somut adımlarla kanıtlaması gerekiyor. Peki bir şirketin verdiği iklim sözlerinin samimi ve bilimsel bir temele dayandığından nasıl emin olabiliriz?
İşte tam bu noktada, Bilim Temelli Hedefler girişimi (SBTi) devreye giriyor ve şirketler için adeta bir yol haritası sunuyor. Bu girişim, şimdiye kadarki en kapsamlı güncellemesiyle kuralları daha da netleştirerek “sadece sözde değil, özde de iklim dostu olmak” için yeni bir dönem başlatıyor. Gelin bu yeni dönemin şirketler için ne anlama geldiğini birlikte, adım adım inceleyelim.
SBTi Nedir ve Neden Önemlidir?
En basit tanımıyla SBTi, şirketlerin sera gazı emisyonlarını azaltma hedeflerinin Paris Anlaşması’nın belirlediği 1.5°C’lik küresel ısınma sınırıyla uyumlu olup olmadığını denetleyen ve onaylayan küresel bir oluşumdur. 2015 yılında kurulan bu girişim, şirketlerin iklim hedeflerinin bilimsel bir temele dayanmasını sağlayarak yeşil aklamanın (greenwashing) önüne geçmeyi amaçlar.
SBTi, Kurumsal Net-Sıfır Standardı’nı güncelleyerek bu süreci daha şeffaf, hesap verebilir ve etkili hale getirmeyi hedefliyor. Bu güncelleme, şimdiye kadar yapılan en büyük değişiklikleri içeriyor ve şirketlerin iklim yolculuğunu temelden değiştiriyor.
Güncelleme Neler Getiriyor? Adım Adım Yeni Kurallar
Net-Sıfır Standardı Güncellemesi Neler Getiriyor?
V2.0 taslağı, şirketlerin karbonsuzlaşma yolculuklarına yaklaşımında temel bir değişimi temsil etmekte, sadece hedef belirlemenin ötesine geçerek artırılmış hesap verebilirliği ve gerçek dünya performansıyla uyumu içermektedir. İşte başlıca değişikliklerden bazıları ve bunların anlamları:
Şirket Kategorilerine Göre Esnek Yol Haritaları: V2.0 taslağı, şirketleri büyüklük ve coğrafi konuma göre Kategori A ve Kategori B olarak sınıflandıran yeni bir kategorizasyon sistemi sunmaktadır. Kategori A, küresel çaptaki büyük şirketleri ve yüksek gelirli bölgelerdeki orta ölçekli şirketleri içerirken, Kategori B, dünya genelindeki küçük ve mikro şirketleri ve düşük gelirli bölgelerdeki orta ölçekli şirketleri kapsar ve onlara belirli kriterlerde daha fazla esneklik sunar. Bu sınıflandırma, standardı özellikle KOBİ’ler ve gelişmekte olan piyasalardaki işletmeler için daha erişilebilir kılmayı amaçlıyor.
Kamuya Açık Net-Sıfır Taahhüdü ve Geçiş Planları: Daha önce, şirketler 24 ay içinde hedef belirlemek için gizli bir taahhüt mektubu sunarlardı. Şimdi, V2.0 taslağı, ilk adım olarak şirketlerin en geç 2050’ye kadar kamuya açık bir net-sıfır taahhüdü vermesini zorunlu kılmaktadır. Bunu takiben, Kategori A şirketlerinin bilim temelli hedeflerini 12 ay içinde (Kategori B için 24 ay) geliştirip onaylatmaları gerekmektedir.
Büyük şirketlerin (ve yüksek gelirli ülkelerdeki şirketlerin) artık sadece kısa vadeli hedefler belirlemesine izin verilmeyecek; en geç 2050’yi hedefleyen uzun vadeli net-sıfır hedefleri de tanımlamaları istenecek. Taslak ayrıca, bu şirketlerin hedefleri onaylandıktan sonra kapsamlı bir iklim geçiş planı yayımlamasını önermektedir. Bu, sadece taahhütlerin ötesine geçerek şeffaf, uzun vadeli dönüşüm stratejilerine doğru bir geçişi vurgulamaktadır.
Gelişmiş Veri Kalitesi ve Üçüncü Taraf Güvence: V2.0 taslağı, emisyon envanterleri için daha sıkı gereklilikler getirmekte, veri konsolidasyonunda en iyi uygulamalarla uyumu vurgulamaktadır. Kategori A şirketleri için önemli yeni bir gereklilik, baz yıl sera gazı envanterleri için zorunlu üçüncü taraf güvencesidir. Bu, raporlanan emisyonların doğruluğunu ve güvenilirliğini artırmayı amaçlamaktadır.
İyileştirilmiş Hedef Belirleme Süreci (Yakın Vadeli ve Uzun Vadeli):
Sabit 5 Yıllık Yakın Vadeli Hedefler: Yakın vadeli hedefler için 5 ila 10 yıl arasında hedef belirleme esnekliği, standartlaştırılmış 5 yıllık bir dönemle değiştirilmiştir. Bu, sürekli bir performans gözden geçirme ve hedef güncelleme döngüsü oluşturmaktadır.
Ayrı Kapsam 1, 2 ve 3 Hedefleri: Şirketlerin artık Kapsam 1 ve Kapsam 2 emisyonları için ayrı, 1.5°C ile uyumlu azaltım hedefleri belirlemesi gerekmektedir.
Kapsam 2 için İkili Yaklaşım: Elektrikle ilgili emisyonlar (Kapsam 2) için şirketlerin hem lokasyon bazlı hem de pazar bazlı metrikler kullanarak hedefler belirlemesi istenmektedir. Bu, sadece yenilenebilir enerji sertifikaları satın almanın ötesine geçerek operasyonların bulunduğu şebekenin gerçek karbonsuzlaşma oranını dikkate almayı teşvik etmektedir.
Esnek Kapsam 3 Hedefleri: Kapsam 3 emisyonları için katı yüzde bazlı kapsam (örn. yakın vadede %67, net-sıfır için %90) yerine, yeni taslak değer zincirindeki en önemli emisyon kaynaklarına odaklanmayı vurgulamaktadır. Şirketler, emisyonların en büyük payına veya en yüksek yoğunluğuna sahip alanlar için daha spesifik ve çeşitli hedefler belirleyebilir.
Artık ve Devam Eden Emisyonların Ele Alınması (Değer Zinciri Dışı Azaltım – BVCM): V2.0 taslağı, Değer Zinciri Dışı Azaltım (BVCM) ve karbon giderimlerinin rolünü daha da netleştirmektedir. Temel ilke, ofsetlerin SBTi hedeflerine ulaşmak için kullanılamayacağı yönünde değişmezliğini korumaktadır. Ancak standart, net-sıfıra geçiş sürecinde devam eden emisyonlarını BVCM yoluyla ele alan şirketlere resmi bir tanınma sağlamayı önermektedir. Şirketlerin BVCM yapması halinde, çabalarının devam eden emisyonlarının %100’üne denk gelmesi tavsiye edilmektedir. Karbon giderimleri, net-sıfır hedef yılında yalnızca son, kaçınılmaz artık emisyonları nötralize etmek için ayrılmıştır.
Sürekli İlerleme Takibi ve Hesap Verebilirlik Mekanizmaları: SBTi’nin odağı, sadece hedef belirlemeden, hedeflerin uygulanmasının aktif gözetimine doğru genişlemiştir. Taslak, şirketlerin her 5 yıllık yakın vadeli hedef döneminin sonunda ilerlemelerini değerlendirmelerini ve raporlamalarını zorunlu kılmaktadır. SBTi ayrıca, taahhütlere uyumu izlemek için periyodik “yenileme doğrulamaları” ve hatta “spot kontrol” planlamaktadır. Bu, SBTi’nin sürekli bir akreditasyon organı olarak hareket etmesine, devam eden eylem ve hesap verebilirlik kültürü oluşturmasına yönelik bir geçişi ifade etmektedir.
Net-Sıfır İddiaları ve İletişim İçin Açık Kurallar: Yeşil aklamayla mücadele etmek ve tutarlı iletişimi sağlamak için taslak standart, şirketlerin SBTi sürecindeki aşamalarına göre yapabilecekleri iddialara ilişkin açık kurallar getirmektedir. Örneğin, sadece taahhüt mektubu sunmuş bir şirket “SBTi onaylı hedefimiz var” iddiasında bulunamaz. Bu, kamu ve yatırımcılar için şeffaflığı artırmayı amaçlamaktadır.
Şirketler İçin Anlamı Ne?
Bu kapsamlı değişiklikler, kurumsal iklim taahhütleri üzerindeki artan incelemeyi ele almak ve karbonsuzlaşma hızını artırmak için tasarlanmıştır. Daha fazla titizlik ve hesap verebilirlik getirerek, SBTi iddialı iklim hedeflerinin somut emisyon azaltımlarına dönüşmesini sağlamayı hedeflemektedir.
İşletmeler için bu güncellemeler hem zorluklar hem de fırsatlar getirmektedir. Daha sık doğrulamalar, geçiş planı incelemeleri ve zorunlu üçüncü taraf güvence ile ilişkili artan bir uyum yükü ve potansiyel olarak daha yüksek maliyetler olacaktır. Bu, veri yönetimi ve sürdürülebilirlik planlaması için daha sağlam bir iç kapasite gerektirmektedir. Ancak, V2.0 ile uyum sağlamak, bir şirketin itibarını güçlendirebilir, yatırımcı güvenini artırabilir ve iklim eylemine giderek daha fazla odaklanan bir dünyada rekabet avantajı sağlayabilir. İddialı hedefleri proaktif bir şekilde belirleyen lider şirketler, düşük karbon ekonomisinde inovasyon ve dönüşüme liderlik edecek konumdadı
Geçiş Süreci ve Takvim
SBTi, şirketler için sorunsuz bir süreç sağlamak amacıyla mevcut standarttan (V1.2) V2.0’a kademeli ve planlı bir geçiş öngörmektedir. Şirketler, 2025 ve 2026 yılları boyunca mevcut versiyonlar (Kurumsal Net-Sıfır Standardı V1.2 ve Yakın Vadeli Kriterler V5.2) kapsamında yakın vadeli hedefler belirlemeye devam edebilirler. Bu hedefler, beş yıl süreyle veya 2030 yılı sonuna kadar, hangisi daha önce gelirse, geçerliliğini koruyacaktır.
2027 yılından itibaren geçerli olmak üzere, şirketler tüm yeni kısa ve uzun vadeli hedeflerini SBTi’ın V2.0 standardına göre belirleyecektir.
SBTi, bu süreçte şirketlerin gereksiz iş yüküyle karşılaşmasını önlemek adına önemli bir taahhütte bulunmaktadır: Hedeflerini 2025 ve 2026’da onaylatacak olan şirketlere, kapsam 3 hedeflerini daha sonra V2.0’a yükseltmeleri için gerekli yöntem ve desteği sağlayacaktır.
Şu anda SBTi, Kurumsal Net-Sıfır Standardı V2 taslağı için pilot test aşamasındadır. Bu, iki ardışık aşamayı içermektedir:
Faz 1, 16 Haziran – 15 Ağustos 2025 tarihleri arasında tüm şirketlere açık kapsamlı bir anket; Faz 2 ise seçilen şirketlerle gerçek dünya verileri kullanılarak yapılacak uygulamalı bir denemedir (2025’in 3. çeyreğinde beklenmektedir). İlk taslağa ilişkin kamuoyu istişaresi Haziran 2025’te sona ermiş ve 855’ten fazla paydaş geri bildirimde bulunmuştur.
Bu geri bildirimler, uzman çalışma gruplarından ve pilot testlerden gelen girdilerle birlikte, bir sonraki taslağın geliştirilmesine temel oluşturacak ve bunun 2025’in sonlarında ikinci bir danışma ve pilot test turundan geçmesi beklenmektedir. Nihai metodolojinin 2026 yılı sonuna kadar tamamlanması beklenmektedir.
Uzmanlar, şirketlerin yaklaşan değişikliklere rağmen bilim temelli hedeflerini belirlemeyi geciktirmemeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Mevcut standart güvenilir bir çerçeve olmaya devam etmekte ve proaktif katılım, şirketlerin ivme kazanmasını ve gelecekteki gereksinimlere hazırlanmasını sağlamaktadır.
Sonuç Olarak
SBTi’nin son güncellemesiyle kurumsal iklim taahhütleri kökten değişiyor. “Net-sıfır” hedefi artık tek seferlik bir vaat olmaktan çıkıp, sürekli izlenen, şeffaf ve hesap verebilir bir dönüşüm süreci olarak tanımlanıyor. Bu yeni yaklaşım, şirketlerin iklimle ilgili sözlerini eyleme geçirmelerini teşvik ederek hem gezegenimize hem de sorumlu şirketlere fayda sağlıyor.
Yeşil Büyüme Akademi’ye Katılın
SBTi Net-Sıfır Standardı V2.0 ile şirketinizin iklim yolculuğunu sağlam temellere oturtmak ve bu yeni dönemde rekabet avantajı elde etmek mi istiyorsunuz?
Yeşil Büyüme Akademi’nin kapsamlı “SBTi Kurumsal Net-Sıfır Standardı V2.0 Güncellemesi” makalesi ile bu karmaşık süreci uzman rehberliğinde öğrenin.
Şirketinizin iklim hedeflerini sadece kağıt üzerinde bırakmayın – somut eylem planlarına dönüştürün.
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi için lütfen aşağıdaki formu doldurunuz
