SBTi – Bilim Temelli Hedefler Girişimi

İklim değişikliğinin yıkıcı etkilerini önlemek için küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi seviyelerin 1,5°C üzerinde sınırlamak ve 2050 yılına kadar net sıfır karbondioksit emisyonuna ulaşmak zorundayız. Bu gerekliliği hem IPCC’nin Küresel Isınma ve Altıncı Değerlendirme Raporu gibi bilimsel kaynaklar, hem de aşırı hava olayları, kuraklık, yeraltı sularının çekilmesi ve orman yangınları gibi iklim değişikliğinin giderek görünür hale gelen olumsuz etkileri bize açıkça gösteriyor. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün yayımladığı İklim Değişikliği Göstergeleri’ne göre, 2023 yılı küresel yüzey sıcaklığı sanayi öncesi 1850-1900 ortalamasının 1,45 ± 0,12 °C üzerinde gerçekleşerek son 174 yılın en sıcak yılı olarak kaydedildi.

Bu çerçevede, şirketlerin emisyon azaltımı konusundaki rolü giderek artıyor. Bilim Temelli Hedefler Girişimi (SBTi), şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadele için bilim temelli hedefler belirlemelerine rehberlik eden küresel bir organizasyon olarak öne çıkıyor. 2014 yılında kurulan ve merkezi İngiltere’de bulunan SBTi, hedef belirleme ve doğrulama süreçlerini uluslararası standartlara uygun olarak yönetiyor. Carbon Disclosure Project (CDP), Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UN Global Compact), We Mean Business Koalisyonu, Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) gibi kuruluşlarla iş birliği yapan SBTi (Science Based Targets Initiative) yani Bilim Tabanlı Hedefler Girişimi, şirketlerin net sıfır hedeflerini sürdürülebilir kılmak amacıyla kapsamlı kılavuzlar ve standartlar sunuyor.

SBTi, özellikle yüksek emisyon üreten sektörlere odaklanarak küresel çapta dönüşüm yaratmayı amaçlıyor. 2025 yılına kadar 10.000 şirketin taahhüt vermesini, toplamda 20 trilyon dolarlık ekonomik büyüklüğe ve 5 gigatonluk emisyon azaltımına ulaşmayı hedefleyen SBTi, dönüşümü tedarik zincirleri üzerinden teşvik ederek düşük karbon ekonomisine geçişi hızlandırmayı amaçlıyor.

Bu yazıda, gelecekte şirketlerimiz için giderek daha önemli hale gelecek olan SBTi’yi çeşitli yönleriyle ele alacağız.

SBTi – Bilim Temelli Hedefler Girişimi Nedir?

SBTi, yani Science Based Targets initiative (Bilim Temelli Hedefler Girişimi), şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadeleye katkıda bulunmalarını sağlayan küresel bir organizasyondur. Bilim temelli hedefler, şirketlerin sera gazı (GHG) emisyonlarını azaltmalarına yönelik, iklim değişikliğinin en kötü etkilerinden kaçınmaya ve iş büyümesini sürdürülebilir kılmaya yardımcı olan açık bir yol haritasıdır. Bir hedef, en son iklim biliminin öngördüğü ve Paris Anlaşması’nın 1,5°C’lik ısınma sınırına ulaşmak için gerekli olan kriterlerle uyumlu olduğunda “bilim temelli” olarak kabul edilir.

Net-sıfır gündeminin ve Paris Anlaşması’nın etkisiyle birçok hükümet ve şirket, son yıllarda net-sıfır hedefleri belirledi. Hatta, zerotracker.net’e göre bu taahhütler, dünya GSYH’sinin %92’sini ve emisyonların %88’ini kapsar hale geldi. Bu çerçevede, SBTi, şirketlerin iklim eylemlerini bilimsel bir temelde kamuya duyurmalarına olanak tanır ve sektörel farklılıkları göz önünde bulundurarak sera gazı azaltımı için gerçekçi planlar yapmalarına katkıda bulunur.

5 Temel Özelliğiyle SBTi’nin Çalışma Prensipleri

SBTi’ın temel özellikleri;

• Paris Anlaşması ile Uyum: SBTi, küresel ısınmayı sanayi öncesi seviyelerin 2°C altında tutma ve 1,5°C ile sınırlandırma hedefleriyle uyumlu emisyon azaltma hedeflerinin belirlenmesini sağlar. Bu uyum, şirketlerin küresel iklim hedeflerine katkıda bulunmasını garanti eder.
• Bilimsel Temel: Hedefler, en son iklim bilimiyle uyumlu olarak belirlenir ve şirketlerin adil paylarına katkıda bulunmalarını sağlar. IPCC raporları ve diğer bilimsel çalışmalar, hedef belirleme metodolojilerinin temelini oluşturur.
• Şeffaflık ve Hesap Verebilirlik: SBTi, hedef belirleme sürecini şeffaf hale getirir ve şirketlerin ilerlemelerini raporlamalarını gerektirir. Bu şeffaflık, paydaşların şirketlerin iklim taahhütlerini değerlendirmesine olanak tanır.
• Küresel Kapsam: Girişim, dünya çapındaki şirketleri ve finansal kuruluşları kapsar. Farklı sektörler ve bölgeler için özel rehberlik sağlayarak küresel bir etki yaratır.
• Doğrulanabilir Metodoloji: SBTi, hedeflerin bağımsız uzmanlar tarafından değerlendirilmesini ve doğrulanmasını sağlayarak, taahhütlerin güvenilirliğini artırır.

SBTi’ın 3 Temel Amacı Nelerdir?

SBTi’nin ana amacı, özel sektörün finansal kaynaklarını iklim değişikliği ile mücadele adına mobilize etmesini sağlamaktır. Belirli bir maliyet gerektiren dekarbonizasyon stratejileri, uzun dönemde şirketlerin özellikle fosil yakıtların fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı dayanıklılığını artırmaktadır. SBTi, sektörlere yönelik en iyi dekarbonizasyon stratejilerinin anlaşılmasını sağlar. SBTi’nin ulaşmaya çalıştığı diğer hedefler şunlardır:

1. Teknik Destek Sağlamak: Bilim temelli hedef belirleyen şirketlere ve finansal kuruluşlara teknik ve uzman desteği sağlamak, böylece hedeflerin doğru ve etkili bir şekilde belirlenmesini garanti etmek.
2. Bağımsız Değerlendirme: Bağımsız uzmanları bir araya getirerek şirketlerin hedeflerini değerlendirmek ve doğrulamak, böylece hedeflerin gerçekten bilim temelli olduğunu onaylamak.
3. Hesap Verebilirlik Sağlamak: İzleme, raporlama ve doğrulama yöntemleri ile kurumsal iklim eylemlerinin hesap verilebilirliğini ve doğruluğunu sağlamak, böylece şirketlerin taahhütlerini yerine getirmelerini teşvik etmek.

Bilim Temelli Hedef Belirleme Yöntemleri ve Aralarındaki Farklar

Bilim temelli hedefler, mutlak emisyon azaltımı veya fiziksel emisyon yoğunluğu yöntemleriyle belirlenebilir. Bu iki yöntem arasındaki temel farklar şunlardır:

Mutlak Emisyon Azaltımı Yöntemi: Bu yöntem, şirketin toplam emisyon miktarını azaltmayı hedefler. Örneğin, bir şirket 2030 yılına kadar toplam emisyonlarını %50 azaltmayı taahhüt edebilir. Bu yöntem daha az bilgi gerektirir ve uygulaması daha basittir.

Fiziksel Emisyon Yoğunluğu Yöntemi: Bu yöntem, büyümeden bağımsız olarak emisyon verimliliğini artırmayı amaçlar. Örneğin, bir şirket üretilen her ton ürün başına düşen emisyonu azaltmayı hedefleyebilir. Bu yöntem daha fazla veri gerektirir ancak şirketlerin aynı sektördeki diğer firmalarla kıyaslanmasını kolaylaştırır.

Şirketler, kendi iş modellerine ve veri toplama kapasitelerine göre bu yöntemlerden birini seçebilirler. SBTi, her iki yöntem için de rehberlik ve doğrulama hizmetleri sunmaktadır.

SBTi’ya Katılmanın Şirketler için 6 Önemli Faydası

Bilim temelli hedefler sadece gezegen için değil, şirketler için de önemli faydalar sağlar. Paris Anlaşması hedefleriyle uyumlu bir şekilde emisyon azaltımı hedefleyen şirketler, düşük karbon ekonomisine geçişi hızlandırırken iklim değişikliğinin en kötü etkilerinden de kaçınmaktadır.

SBTi’ye bağlı şirketlerin katıldığı bir ankette, bilim temelli hedeflerin iş için de birçok avantaj sağladığı görülmüştür. Bilim temelli hedeflerin şirketlere sağladığı altı önemli fayda şunlardır:

1. Marka İtibarı Artışı: Tüketicilerin çevresel etkilere olan farkındalığı arttıkça, etik tüketim de büyüyen bir trend haline gelmektedir. Bu nedenle, sürdürülebilirlik konusundaki itibarı güçlü olan markalar avantajlı duruma geçmektedir. 2018 yılında YouGov tarafından yapılan ve SBTi’ye bağlı şirketlerden 185 yöneticinin katıldığı ankete göre; yöneticilerin %79’u, Science Based Targets girişimine bağlılığın marka itibarını güçlendirdiğini belirtmiştir.
2. Yatırımcı Güveninin Yükselmesi: Sürdürülebilirliği bir iş güvenilirliği göstergesi olarak gören yalnızca müşteriler değil; yatırımcılar da çevresel politikalara büyük önem vermektedir. Yöneticilerin %52’si, bilim temelli hedef taahhüdünün yatırımcı güvenini artırdığını söylemektedir.
3. Düzenlemelere Karşı Dayanıklılık: Paris Anlaşması doğrultusunda hükümetler, emisyon yoğun faaliyetleri azaltmaya yönelik düzenlemeleri artırmaktadır. Ankete katılan yöneticilerin %35’i, bilim temelli hedef belirlemenin gelecekteki düzenlemelere karşı dayanak oluşturduğunu belirtmektedir.
4. Yenilikçiliğin Teşvik Edilmesi: Düşük karbon ekonomisine geçiş süreci devam ederken, stratejilerini bu dönüşüme uyarlayan şirketler yeni fırsatlara kapı açmaktadır. Katılımcıların %63’ü bilim temelli hedef belirlemenin şirket içindeki yenilikçiliği artırdığını belirtmektedir.
5. Maliyet Tasarrufu Sağlanması: Sürdürülebilir iş modelleri geliştirmenin yüksek maliyet getireceği düşüncesi yaygın olsa da, bilim temelli hedef belirleyen şirketler bunun aksini kanıtlamaktadır. Yöneticilerin %29‘u bilim temelli hedeflerin maliyet tasarrufu sağladığını belirtmektedir.
6. Rekabet Avantajı Elde Edilmesi: Sürdürülebilirlik konusunda öncü olan şirketler, rakiplerine göre avantaj elde etmektedir. Ankete katılan yöneticilerin %55’i, bilim temelli hedeflerin rekabet avantajı sağladığını düşünmektedir.

SBTi’nin Şirketlere Sunduğu 4 Temel Hizmet

SBTi, şirketlerin bilim temelli hedefler belirlemelerine ve bu hedeflere ulaşmalarına yardımcı olmak için çeşitli hizmetler sunmaktadır. Bu hizmetler şunlardır:

1. Hedef Belirleme Rehberliği: SBTi, şirketlerin bilim temelli hedefler belirlemelerine yardımcı olmak için sektöre özgü rehberler ve araçlar sunmaktadır. Bu rehberler, şirketlerin emisyon azaltım hedeflerini Paris Anlaşması’nın hedefleriyle uyumlu hale getirmelerine yardımcı olur.
2. Hedef Doğrulama: SBTi, şirketlerin belirlediği hedeflerin gerçekten bilim temelli olup olmadığını değerlendiren bağımsız bir doğrulama süreci sunmaktadır. Bu doğrulama, şirketlerin taahhütlerinin güvenilirliğini artırır.
3. İlerleme Takibi: SBTi, şirketlerin hedeflerine doğru ilerlemelerini takip etmelerine yardımcı olan araçlar ve metodolojiler sunmaktadır. Bu takip, şirketlerin emisyon azaltım çabalarının etkinliğini değerlendirmelerine olanak tanır.
4. Bilgi Paylaşımı ve İş Birliği: SBTi, şirketler arasında bilgi paylaşımını ve iş birliğini teşvik ederek, en iyi uygulamaların yaygınlaşmasını sağlamaktadır. Bu paylaşım, şirketlerin birbirlerinin deneyimlerinden öğrenmelerine ve daha etkili stratejiler geliştirmelerine yardımcı olur.

SBTi’ye Kimler Başvurabilir?

SBTi, sera gazı emisyonlarını azaltmak isteyen tüm sektörlerin katılımına açıktır. Finansal kuruluşlar, ortak teşebbüsler, şirketler ve devlet kontrolündeki firmalar SBTi’ya başvurabilecek başlıca aktörler arasında. SBTİ, özellikle yüksek emisyona sahip sektörlerde faaliyet gösteren şirketlerin katılımını teşvik ediyor. Petrol ve gaz şirketlerinin hedefleri henüz resmi olarak doğrulanamadığı için bu sektörlerin şu an için SBTi’ye katılamayacağı ifade ediliyor. SBTi halihazırda şehirlerin, yerel hükümetlerin, 500’den fazla çalışanı olan kamu kurumlarının, eğitim kurumlarının ve kar amacı gütmeyen organizasyonların hedeflerini değerlendiremiyor.  

SBTi Başvuru Süreci Nasıldır?

SBTi, şirketlerin net-sıfır hedefi belirleme süreçlerini 5 ayrı safhaya bölmüştür. Bu safhalar sırasıyla şu şekildedir:

• Sisteme çevrimiçi kayıt olarak taahhüt mektubunun SBTi’ya gönderilmesi
• Hedefin belirlenmesi
• Belirlenen hedefin SBTi’ya sunulması
• Hedefin duyurulması
• İlerlemenin raporlanması

• 

Başvuru yapmadan önce şirketlerin sera gazı envanterlerini çıkararak Kapsam 1 & 2 ve 3 emisyon paternlerini incelemesi gerekiyor. SBTi kriterlerine göre şirketlere Kapsam 1 ve 2 emisyonlarının %5’ini hariç tutma konusunda esneklik tanıyor. SBTi başvurusu öncesinde sera gazı envanterinin tam olarak oluşturulamaması halinde, başvuru sonrasında bu %5’lik dilimde kalacak şekilde sera gazı envanterine ilaveler yapılabilir. 

SBTi’nin Küresel Etkisi ve Geleceğe Yönelik Hedefleri

SBTi, özellikle yüksek emisyon üreten sektörlere odaklanarak küresel çapta dönüşüm yaratmayı amaçlamaktadır. 2025 yılına kadar 10.000 şirketin taahhüt vermesini, toplamda 20 trilyon dolarlık (yaklaşık 18,3 trilyon Euro) ekonomik büyüklüğe ve 5 gigatonluk emisyon azaltımına ulaşmayı hedefleyen SBTi, dönüşümü tedarik zincirleri üzerinden teşvik ederek düşük karbon ekonomisine geçişi hızlandırmayı amaçlamaktadır.

SBTi’nin küresel etkisi şu alanlarda görülmektedir:

1. Sektörel Dönüşüm: SBTi, enerji, ulaşım, inşaat gibi yüksek emisyonlu sektörlerde dönüşümü teşvik etmektedir. Bu sektörlerdeki şirketlerin bilim temelli hedefler belirlemesi, sektörel emisyonların azaltılmasında önemli bir rol oynamaktadır.
2. Tedarik Zinciri Etkisi: SBTi’ye katılan büyük şirketler, tedarikçilerinden de emisyon azaltım taahhütleri istemektedir. Bu durum, emisyon azaltım çabalarının tedarik zincirleri boyunca yayılmasını sağlamaktadır.
3. Finansal Akışların Yönlendirilmesi: SBTi, yatırımcıların ve finansal kuruluşların düşük karbonlu projelere ve şirketlere yönelmesini teşvik etmektedir. Bu durum, sürdürülebilir finansmanın büyümesine katkıda bulunmaktadır.
4. Politika Geliştirmeye Etki: SBTi, hükümetlerin iklim politikalarını şekillendirmelerine yardımcı olmaktadır. Şirketlerin bilim temelli hedefler belirlemesi, hükümetlerin daha iddialı iklim politikaları geliştirmesini teşvik etmektedir.

Sonuç: SBTi ve Şirketlerin İklim Değişikliğiyle Mücadeledeki Rolü

Bu çerçevede, şirketlerin emisyon azaltımı konusundaki rolü giderek artmaktadır. Bilim Temelli Hedefler Girişimi (SBTi), şirketlerin iklim değişikliğiyle mücadele için bilim temelli hedefler belirlemelerine rehberlik eden küresel bir organizasyon olarak öne çıkmaktadır. 2014 yılında kurulan ve merkezi İngiltere’de bulunan SBTi, hedef belirleme ve doğrulama süreçlerini uluslararası standartlara uygun olarak yönetmektedir.

Carbon Disclosure Project (CDP), Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi (UN Global Compact), We Mean Business Koalisyonu, Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) gibi kuruluşlarla iş birliği yapan SBTi (Science Based Targets Initiative) yani Bilim Tabanlı Hedefler Girişimi, şirketlerin net sıfır hedeflerini sürdürülebilir kılmak amacıyla kapsamlı kılavuzlar ve standartlar sunmaktadır.

Gelecekte şirketlerimiz için giderek daha önemli hale gelecek olan SBTi, iklim değişikliğiyle mücadelede özel sektörün rolünü güçlendirmekte ve şirketlerin sürdürülebilir bir gelecek için somut adımlar atmasını sağlamaktadır. Bilim temelli hedefler belirleyerek, şirketler hem gezegeni korumaya katkıda bulunabilir hem de iş sürdürülebilirliklerini artırabilirler.

SBTi ile ilgili daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız, bilimsel tabanlı hedef belirlemek isteyen kuruluşlar için hazırladığımız “SBTi Süreçleri El Kitabı“na başvurabilirsiniz.

---

Kaynaklar:

• Science Based Targets initiative (SBTi) resmi web sitesi: https://sciencebasedtargets.org/
• Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO ) İklim Değişikliği Göstergeleri Raporu
• IPCC Altıncı Değerlendirme Raporu
• Paris İklim Anlaşması
• YouGov 2018 SBTi Şirket Anketi
• Zero Tracker: https://zerotracker.net/

Etiketler: avrupayesilmutabakatı, ekonomi, endüstri, enerji, finans, iklim değişikliği, kurumsal sürdürülebilirlik, sanayi, SBTi, taksonomi, tedarikzinciri, teknoloji, ticaret, üniversite Last modified: 24 Mayıs 2025