UI GreenMetric 2024: Türkiye Üniversitelerinin Sürdürülebilirlik Sıralaması

Sürdürülebilir üniversite kavramı, çevresel, toplumsal ve ekonomik açıdan sürdürülebilir bir yaşam tarzını benimseyerek kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen ve bu alanda liderlik eden yükseköğrenim kurumlarını ifade eder. 

Bu bağlamda, üniversite kampüslerindeki sürdürülebilirlik faaliyetlerini değerlendiren önemli sistemlerden biri, Endonezya Üniversitesi tarafından 2010 yılında geliştirilen UI GreenMetric Dünya Yeşil Üniversiteler Sıralama Sistemi’dir. Bu sistem, üniversitelerin sürdürülebilirlik alanındaki çabalarını ve stratejilerini; profil, ekonomik, çevresel ve sosyal boyutlar açısından analiz etmek için tasarlanmıştır. UI GreenMetric, dünya genelinde üniversitelerin sürdürülebilirlik faaliyetlerini karşılaştırmak için kullanılan en yaygın ölçütlerden biridir ve aynı zamanda üniversitelerin global tanınırlığını ve itibarını artırmada da etkilidir.

GreenMetric sistemi, üniversiteleri altı ana gösterge üzerinden derecelendirir. Bu göstergeler ve onların puanlama sistemine göre ağırlıkları şöyledir: yapı ve altyapı (%15), enerji ve iklim değişikliği (%21), atık yönetimi (%18), su kullanımı (%10), ulaşım (%18) ve eğitim (%18). Puanlama sistemi, toplamda 10000 puan üzerinden yapılmaktadır.

Her üniversitenin kampüsü, ‘UI GreenMetric World University Ranking’ platformuna entegre edilmiş bir çevrimiçi araç kullanılarak, bu ana kategorilere göre değerlendirilir ve ilgili veriler üniversiteler tarafından doğrudan bu platforma yüklenir.

UI GreenMetric Nedir?

UI GreenMetric, Endonezya Üniversitesi tarafından 2010 yılında başlatılan bir girişimdir. Dünya genelinde üniversitelerin sürdürülebilirlik faaliyetlerini karşılaştırmak için kullanılan en yaygın ölçütlerden biridir.

UI GreenMetric, üniversitelerin sürdürülebilirlik performansını değerlendirmek için önemli bir araçtır. Bu sıralama, üniversitelerin sürdürülebilirlik konularında daha fazla dikkat göstermelerini ve bu konularda daha fazla çalışma yapmalarını teşvik eder. Ayrıca, UI GreenMetric, üniversitelerin sürdürülebilirlik konularında dünya çapında tanınırlık kazanmalarına da yardımcı olur.

UI GreenMetric Ana Göstergeleri Nelerdir?

Üniversiteler bu sıralamaya göre altı ana gösterge çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu göstergeler şunlardır:

• Kampüs Yerleşimi ve Altyapı: Üniversitenin nerede kurulduğunu belirler ve kampüsün “yeşil kampüs” unvanını hak edip etmediğini gösterir. Üniversiteleri daha fazla yeşil alan ayırmaya ve mevcut olanı korumaya teşvik eder. Toplam puanın %15‘ini oluşturur.
• Enerji ve İklim Değişikliği: Üniversitelerin enerji verimliliği ve enerji kaynakları konusundaki çalışmalarını değerlendirir. Toplam puanın %21‘ine katkıda bulunur.
• Atık Yönetimi: Sürdürülebilir bir çevre yaratmada atıkların azaltılması ve geri dönüşümü gibi konuları değerlendirir. Toplam puanın %18‘ini oluşturur.
• Su yönetimi: Su kullanımını azaltma, koruma programlarını artırma ve çevreyi koruma hedeflerine odaklanır. Toplam puanın %10‘una katkıda bulunur.
• Çevre Dostu Ulaşım Olanakları: Ulaşım sisteminin kirlilik seviyeleri ve karbon salımı üzerindeki rolünü değerlendirir, yürümeyi ve özel araç kullanımını azaltmayı teşvik eder. Toplam puanın %18‘ini oluşturur.
• Eğitim ve Öğretim: Sürdürülebilirlikle ilgili derslerin ve etkinliklerin varlığını inceler, üniversitelerin sürdürülebilirlik konusunda bilinçli bir nesil oluşturmadaki rolünü değerlendirir. Toplam puanın %18‘ine katkıda bulunur.

Aşağıdaki görselde, UI GreenMetric sıralamasında üniversitelerin çevresel sürdürülebilirlik performanslarını değerlendirmek için kullanılan altı ana göstergenin kapsamı ve ağırlıkları yer almaktadır.

Tablo 1: UI GreenMetric Dünya Üniversiteler Sıralamasının Değerlendirme Göstergeleri

Bu göstergeler, sıralamanın daha çok çevresel çerçevede olduğunu ve kategorilerin tüm üniversiteler açısından geçerli değerlendirme sağlayacak şekilde eşitlikçi bir biçimde tasarlandığını göstermektedir. Bu kriterlerin her birinden alınan puanlarla üniversiteler sıralanmakta ve ölçüt 10.000 puan üzerinden değerlendirilmektedir.

Türk Üniversitelerinin UI GreenMetric 2024 Sıralaması  

2024 verilerine göre Türkiye’den 120 üniversite, UI GreenMetric sıralamasında yer almaktadır. Türkiye’den en yüksek sıralamalara sahip üniversiteler arasında İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi, Özyeğin Üniversitesi ve Ege Üniversitesi bulunmaktadır.

Aşağıdaki tabloda Türkiye’den sıralamaya giren üniversitelerin son 4 yıla ait sayıları yeralmaktadır.

Tablo 2: Türkiye’den Sıralamaya Giren Üniversite Sayıları

Türk üniversitelerinin UI GreenMetric sıralama sonuçlarından çıkarılabilecek önemli noktalar nelerdir?

• 2010 yılında Türkiye’den sadece Bilkent Üniversitesi’nin yer aldığı listede 2020 yılına gelindiğinde toplam 56 üniversite bulunuyordu. Bu sayı, her yıl en az 10 üniversitenin listeye girmeyi başarması ile hızla yükseldi. 2024 yılında UI GreenMetric listesinde 1183 üniversite arasında Türkiye’den 120 üniversite yer alıyor. 
• 2024 yılında sürdürülebilirlik başarı sıralamasında ilk 100’de 7 Türk üniversitesi yer alıyor. Aynı şekilde, 101-200. sıralarda ve 401-500. sıralarda da yedişer üniversite bulunmakta.
• 2024 yılı sıralamasında da en fazla Türk üniversitesi 601. sıra ve sonrasında sıralanmış durumda. Bu grupta 60 Türk üniversitesi bulunuyor. 
• GreenMetric sıralamasına göre en yüksek puana sahip üniversite ise İstanbul Teknik Üniversitesi oldu. 2023 yılında 8635 puan ile listede 46. sırada bulunan İTÜ, 2024 yılında ise 8800 puan alarak 38. sıraya yükseldi. İTÜ, bu yıl en yüksek puanı geçtiğimiz sene de olduğu gibi eğitim kategorisinde aldı.
• En üst sırada yer alan ilk beş üniversitemiz 2024 yılında da aynı kaldı ancak hepsinin listedeki sıralaması yükseldi.  Dünya sıralamasına göre geçtiğimiz yıl 63. Sıradaki Yıldız Teknik Üniversitesi 59., 69. Sırada bulunan Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi 64., 85. sırada bulunan Erciyes Üniversitesi 80., 89. sırada bulunan Özyeğin Üniversitesi ise 82. sıraya yükselmiş bulunmakta. 
• İlk yüzde yer alan diğer üniversiteler ise 88. sırada yer alan Ege Üniversitesi ve 90. sıradaki Yeditepe Üniversitesi oldu.
• Yıldız Teknik Üniversitesi %21 ağırlığı bulunan Eğitim ve Araş. Kriterinde tam puan (1800 puan) aldı . YTÜ Ulaşım, Enerji ve İklim Değişikliği kategorilerinde de İTÜ’den yüksek puan almasına rağmen Atık ve Yapı ve Alt Yapı kategorilerinde İTÜ’den düşük puan alması nedeniyle ikinci sırada yer aldı. 
• Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi de ölçüt içerisinde %10 ağırlığı bulunan su kategorisinde 1000 tam puan aldı. 
• İlk dokuz üniversite puanlarını tüm kategorilerde 2023 yılına kıyasla yükseltmiş durumda. 
• Onuncu sırada yer alan Malatya İnönü Üniversitesi ise Atıklar kategorisi hariç tüm kategorilerde puanını yükseltti.  

Aşağıdaki tabloda Türk Üniversitelerinin GreenMetric sıralaması yer almaktadır.

Tablo 3: Türk Üniversitelerinin 2024 Yılı UI GreenMetric Sıralaması

UI GreenMetric Değerlendirilmesi’ne Nasıl Başvurulur?

UI GreenMetric değerlendirilmesine başvurmak için genellikle şu adımları takip etmeniz gerekir:

1. UI GreenMetric Resmi Web Sitesini Ziyaret Edin: En güncel bilgiler ve başvuru formu için UI GreenMetric’in resmi web sitesine (https://greenmetric.ui.ac.id/) girin.
2. Başvuru Formunu Tamamlayın: Sitede yer alan başvuru formunu eksiksiz ve doğru bir şekilde doldurun. Formda genellikle üniversitenizin genel bilgileri, sürdürülebilirlik projeleri, enerji kullanımı, atık yönetimi, su kullanımı gibi konularda detaylı sorular yer alır.
3. Gerekli Belgeleri Hazırlayın: Başvuru formunda istenen belgeleri (örneğin, sürdürülebilirlik raporları, enerji verimliliği sertifikaları) eksiksiz bir şekilde hazırlayın.
4. Başvurunuzu Gönderin: Hazırladığınız belgelerle birlikte başvurunuzu belirtilen tarihte online olarak gönderin.

Üniversiteler Neden UI GreenMetric Sıralamasına Başvurmalıdır?

Üniversitelerin UI GreenMetric sıralamasına başvurması için çeşitli nedenler vardır:

• Uluslararası Tanınırlık: Sıralamaya katılmak, üniversitenin küresel görünürlüğünü ve prestijini artırır.
• Sürdürülebilirlik Hedefleri: Üniversitelerin sürdürülebilirlik hedeflerini belirlemelerine ve bu hedeflere ulaşmak için çalışmalar yapmalarına yardımcı olur.
• Kıyaslama: Üniversitelerin performanslarını diğer kurumlarla karşılaştırmalarına olanak tanır.
• Çevre Bilinci: Üniversite içinde ve öğrenciler arasında çevre bilincini artırır.

Konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgi için ”Sürdürülebilir Üniversite Olmak İtibarı Artırır mı?” başlıklı yazımız okuyabilirsiniz.

GreenMetric Göstergelerinin BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile Olan İlişkisi

Birleşmiş Milletler’in 193 üye ülkesi tarafından 2016 yılında kabul edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, 2030 yılına kadar gerçekleştirilmesi hedeflenen 17 ana başlıktan oluşmaktadır. Bu hedeflerin GreenMetric’in yeşil ölçüm göstergelerinin altı ana kategorisiyle ilişkilendirilmesi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. 

1. Kampüs Yerleşimi ve Altyapı

• Değerlendirme Oranı: %15 (Maksimum 1500 puan)
• İlgili SKA Maddeleri: 11 (Sürdürülebilir Şehirler ve Topluluklar), 12 (Sorumlu Üretim ve Tüketim), 17 (Amaçlar İçin Ortaklıklar)
• Detaylar:
  Bu kategori, şehirlerin ve yerleşim yerlerinin sürdürülebilir hale getirilmesine yönelik çalışmaları içerir. Üniversitelerin kent kaynaklarını sosyal, kültürel ve ekonomik açıdan sürdürülebilir kılma çabaları, bu kapsamda değerlendirilir. Öne çıkan kriterler:
  • Daha fazla yeşil alan yaratılması
  • Kampüslerde sağlık, tuvalet ve emzirme odası gibi temel altyapı hizmetlerinin sağlanması
  • Öğrenci ve personelin bu hizmetlere kolay erişiminin sağlanması

2. Enerji ve İklim Değişikliği

• Değerlendirme Oranı: %21 (Maksimum 2100 puan, en yüksek oran)
• İlgili SKA Maddeleri: 7 (Erişilebilir ve Temiz Enerji), 11, 13 (İklim Eylemi), 17
• Detaylar:
  Üniversitelerin enerji yönetimi, karbon ayak izini azaltma ve iklim değişikliğiyle mücadeleye yönelik çalışmaları ön plandadır. Ayrıca, krizlere dayanıklılık ve uyum sağlama kapasitesine dair kriterler bu kategoride yer alır.

3. Atık Yönetimi

• İlgili SKA Maddeleri: 3 (Sağlıklı Bireyler), 12, 14 (Sudaki Yaşam), 15 (Karasal Yaşam), 17
• Detaylar:
  Etkili atık yönetimi, sürdürülebilir kalkınmanın temel taşlarından biridir. Bu kapsamda:
  • Kaynakta ayrıştırma
  • Atıkların geri dönüşümü ve bertarafı
  • Çevresel bozulmaları önleyecek düzenlemeler değerlendirilir.

4. Su Yönetimi

• İlgili SKA Maddeleri: 6 (Temiz Su ve Sanitasyon), 17
• Detaylar:
  Su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı önceliklidir. Öne çıkan uygulamalar:
  • Yağmur suyu toplama ve geri dönüşüm
  • Doğal su koridorlarının muhafazası
  • İçme suyu tüketiminin azaltılması

5. Ulaşım

• Değerlendirme Oranı: %18
• İlgili SKA Maddeleri: 11, 13, 17
• Detaylar:
  Üniversitelerin ulaşım sistemleri, çevresel sürdürülebilirlik açısından değerlendirilir. Kritik metrikler:
  • Kampüsteki motorlu araç sayısı ve sıfır emisyonlu araç politikaları
  • Toplu taşıma ve kampüs içi ulaşım hizmetleri
  • Günlük seyahat mesafeleri

6. Eğitim

• İlgili SKA Maddeleri: 6 ve 7 hariç diğer tüm maddeler (15 madde)
• Detaylar:
  Eğitim kategorisi, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinin neredeyse tamamını desteklemektedir. Üniversitelerin bu alandaki performansı, diğer tüm ölçütlerde ilerleme sağlamada önemli bir rol oynar.

Sonuç ve Değerlendirme 

Son yıllarda sürdürülebilir ve iklim dostu kampüslerin oluşturulması amacıyla birçok proje hayata geçirilmiştir. Üniversitelerdeki sürdürülebilirlik göstergeleri, enerji kaynaklarının etkin kullanımı ve doğayla uyum sağlama gibi alanlarda önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Bu çabalar, üniversitelerin uluslararası sıralamalarda üst sıralarda yer almasına katkı sağlarken, aynı zamanda çevreye duyarlı bir gençlik yetiştirilmesine de zemin hazırlamaktadır. Üniversitelerin daha yeşil, daha verimli ve sosyal sorumluluk bilincine sahip kampüsler oluşturma vizyonu, sürdürülebilir kalkınma ilkelerini güçlendirmekte ve gençlere çevresel ve sosyal farkındalık kazandırmaktadır.

Çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik alanında geliştirilen projeler, geleceği daha yaşanabilir kılmak adına taşınan bilincin bir yansımasıdır. Üniversiteler, eğitim ve araştırma faaliyetleriyle yalnızca bireyleri değil, aynı zamanda toplumu da dönüştürmeyi hedeflemelidir. Türkiye’deki üniversitelerin GreenMetric 2024 sonuçları, sürdürülebilirlik konusunda artan bir çaba gösterdiklerini ortaya koysa da bu çabaların daha da güçlendirilmesi gerekmektedir. Çevresel sorunların farkında olmak ve bu doğrultuda sorumluluk almak, geleceğe daha sürdürülebilir bir dünya bırakmanın temel gerekliliklerindendir. Kampüslerde su yönetimi, sürdürülebilir ulaşım ve enerji tasarrufu gibi uygulamaların yanı sıra yerel yönetimlerin de bu süreçte aktif bir rol alması gereklidir. Üniversitelerin interaktif eğitim ve araştırma faaliyetleriyle çevresel bilinci artırmaya ve kaynakları verimli kullanmaya yönelik sürdürülebilir modeller geliştirmesi de büyük önem taşımaktadır.

Eğitim sisteminin en üst basamağında bulunan üniversiteler toplumu ekonomik, kültürel ve sosyal çerçevelerde geliştirme ve sürdürülebilirlik konusunda bilinçlendirme misyonuna sahiptir. Bu misyon, GreenMetric’te yer alan Eğitim ana başlığı altında yürütülecek faaliyetlerin neredeyse tüm BM  Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın gerçekleştirilmesine yönelik olduğunu göstermektedir. Toplumun sürdürülebilirlik konusunda bilinçlendirilmesini sağlayan “sürdürülebilirlik merkezleri” ve “sertifikalı sürdürülebilirlik programları” ile donanmış yetkin üniversite olunması bu çerçevede önem taşımaktadır. 

GreenMetric sıralamaları, üniversitelerin yeşil ve sürdürülebilir kampüs politikalarındaki mevcut durumunu ortaya koymaktadır. Bu sıralamalar, üniversitelerin daha sürdürülebilir davranışlara yönlendirilmesi ve tüm paydaşlar için (personel, akademik kadro ve öğrenciler) eşitlik sağlaması açısından yol gösterici bir araç niteliğindedir.

KAYNAKLAR
– https://greenmetric.ui.ac.id/rankings/overall-rankings-2024
– Ardalı, Y., & Köksal, Ö. (2022). YEŞİL ÖLÇÜM GÖSTERGELERİ KAPSAMINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜNİVERSİTE MODELİNİN PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ. OMÜ Mühendislik Bilimleri ve Teknolojisi Dergisi, 2(1), 49-66.

Etiketler: avrupayesilmutabakatı, Dijital Dönüşüm, ekonomi, endüstri, enerji, finans, iklim değişikliği, kurumsal sürdürülebilirlik, sanayi, taksonomi, tedarikzinciri, teknoloji, ticaret, üniversite Last modified: 13 Ocak 2025