Yapay Zeka ve Kurumsal Sürdürülebilirlik

Kurumsal sürdürülebilirlik stratejik bir zorunluluk haline gelirken, paydaşlar işletmelerden çevresel sorumluluk ve verimlilik bekliyorlar. Bu hızlı değişimin bir sonucu olarak dijitalleşme ve yapay zeka önemini artırıyor. Yapay zeka (AI) ve dijital dönüşümdeki gelişmeler sürdürülebilirlik açısından da iş dünyasını kökten değiştiriyor. 

Bu yazımızda yapay zeka destekli dijital girişimlerin çevresel sürdürülebilirliği ve operasyonel verimliliği nasıl destekleyebileceğini ele aldık. Ayrıca yapay zeka ve ticaret ilişkisine de değindik.

Yapay Zeka ve Ticaret: Dönüşümün Temel Taşları

Yapay zeka, küresel ticarete 2030 yılına kadar 19,9 trilyon dolar katkı sağlayacak¹ ve uluslararası ticaret dinamiklerini yeniden şekillendirme potansiyeli taşıyor. Bu dönüşüm, ticaret katılımcılarının eşi görülmemiş ölçeklerde koordinasyon sağlamasına ve işletmelerin, düzenleyicilerin ve girişimcilerin karmaşık sorunları birlikte çözmeleri için yeni yollar açıyor.  

Temel Taş	Açıklama	Faydaları
Verimlilik Artışı	YZ, optimizasyon ve hata minimizasyonu ile operasyonel süreçlerde verimliliği zirveye taşıyor. Tekrarlayan ve riskli görevleri otomatikleştirerek çalışanların daha stratejik ve katma değerli işlere odaklanmasını sağlıyor.	Maliyetlerde düşüş, üretimde artış, daha hızlı operasyonlar, insan kaynaklarının daha etkin kullanımı.
Sürdürülebilirlik Katkısı	YZ, çevresel etkileri detaylı bir şekilde analiz ederek kuruluşların değer zinciri boyunca oluşan ve toplam çevresel ayak izinin %70 ila %95’ini oluşturabilen Kapsam 3 emisyonlarını azaltmada kritik rol oynuyor.	Daha düşük karbon ayak izi, doğal kaynakların korunması, çevresel düzenlemelere uyum, daha yeşil bir marka imajı.
Kapsayıcılığın Geliştirilmesi	YZ, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ’ler) küresel ticaret arenasına girişini kolaylaştırıyor. Dil bariyerlerini aşmalarına, karmaşık düzenlemelerle başa çıkmalarına ve finansmana erişimlerini artırmalarına destek oluyor.	Daha geniş ticaret ağı, KOBİ’lerin büyüme potansiyelinin artması, daha rekabetçi ve adil bir ticaret ortamı.

İkiz Dönüşüm: Dijitalleşme ve Sürdürülebilirliğin Ortaklığı

Günümüzde yapay zeka, dijitalleşme ve kurumsal sürdürülebilirlik, kesişen trendler olarak iş dünyasını şekillendiriyor. Bu kesişimde öne çıkan bazı temel başlıklar ise şöyle:  

• İkiz Dönüşüm Stratejisi: Şirketler artık dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik hedeflerini tek bir strateji altında birleştiriyor: “İkiz Dönüşüm”. Yapay zeka, sadece verimliliği artırmakla kalmıyor, aynı zamanda enerji optimizasyonu ve atık yönetimi gibi kritik sürdürülebilirlik hedeflerine de hizmet ediyor. Dijitalleşme, sürdürülebilirlik hamlelerini hızlandırırken, sürdürülebilirlik de dijital gelişmelere anlamlı bir yön veriyor. İşletmeler, yapay zekaya “daha iyi sorunlar” (örneğin, enerji verimliliği, atık azaltımı) çözdürmeye başladıkça, ortaya çıkan değer ve etki de katlanıyor.  
• Verimlilik ve Emisyon Azaltımında YZ Gücü: Yapay zeka araçları, kaynak kullanımını optimize ederek karbon emisyonlarını önemli ölçüde azaltıyor. Araştırmalar, dijital teknolojilerin 2030’a kadar küresel karbon emisyonlarını %15’e kadar düşürebileceğini gösteriyor. Örneğin, akıllı enerji yönetim sistemleri, enerji tüketimini minimize ederek ve yenilenebilir enerji kaynaklarını sisteme entegre ederek hem maliyetleri düşürüyor hem de çevresel etkiyi azaltıyor.  
• Veri Odaklı ESG Yönetimi: Yapay zeka, Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ESG) verilerini anlamlı içgörülere dönüştürerek sürdürülebilirlik raporlamasını ve operasyonel kararları güçlendiriyor. Enerji israfı gibi sorunlar YZ sayesinde gerçek zamanlı olarak tespit edilip anında müdahale edilebiliyor. ESG verilerini etkin kullanan şirketler, karbon emisyon hedeflerine ulaşmada iki kat daha başarılı oluyor. 
• İklim Krizine Karşı YZ ile Dayanıklılık: İşletmeler, iklim risklerini proaktif bir şekilde yönetmek için yapay zeka destekli modelleme tekniklerinden yararlanıyor. Dijital ikiz teknolojileri, tesislerin aşırı hava koşullarına karşı dayanıklılığını artırırken, kaynak kullanımını da optimize ediyor. Böylece, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine karşı daha dirençli ve sürdürülebilir operasyonlar mümkün hale geliyor. İklim krizi ile ilgili daha fazla bilgi edinmek için ‘İklim Adaleti : Küresel Riskler Raporu 2025‘ başlıklı blog yazımızı okuyabilirsiniz
• Sürdürülebilir İnovasyon ve Yeşil Müşteri Deneyimi: Yapay zeka, sürdürülebilir ürün tasarım süreçlerini ve müşteri etkileşimini dönüştürüyor. IKEA, yapay zeka destekli sistemlerle müşterilerine çevreci ürün alternatifleri sunarak tüketici davranışlarını sürdürülebilir yönde etkiliyor ve satışlarını artırıyor. Bu yaklaşım, hem çevresel fayda sağlıyor hem de müşteri sadakatini güçlendiriyor.
• “Yeşil Yapay Zeka” ve Etik Teknoloji Yaklaşımı: Yapay zeka kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte, veri merkezlerinin çevresel etkileri de gündeme geliyor. Şirketler, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek ve donanım optimizasyonu yaparak bu sorunun üstesinden gelmeye çalışıyor. “Yeşil YZ” kavramı, yapay zekanın sürdürülebilir kullanımını teşvik ederken, ESG odaklı şirketlerin daha yüksek karlılık oranlarına ulaşması da dikkat çekiyor. Sürdürülebilir YZ uygulamalarını destekleyen yasal düzenlemeler de giderek yaygınlaşıyor.

Ticarette Yapay Zeka: Uygulama Alanları

Yapay zeka, ticaretin farklı alanlarında çığır açan uygulamalar sunuyor:

• Akıllı Lojistik: YZ, lojistik operasyonlarını dönüştürerek yepyeni hizmetlerin önünü açıyor. Tahmine dayalı analizler, dijital ikizler, uçtan uca görünürlük ve otonom operasyonlar sayesinde lojistik süreçleri daha verimli, hızlı ve çevreci hale geliyor. 
• Kapsayıcı Ticaret Finansı: YZ, ticaret finansmanında yaşanan verimsizlikleri ortadan kaldırıyor, finansmana erişim engellerini azaltıyor, dolandırıcılık riskini minimize ediyor ve şeffaflığı artırıyor. Bu sayede, özellikle KOBİ’ler için daha adil ve kapsayıcı bir ticaret ortamı yaratılıyor. Jetstream örneğinde olduğu gibi, YZ destekli çözümler KOBİ’lerin finansmana erişimini kolaylaştırarak büyüme potansiyellerini destekliyor.  
• Akıllı Gümrükler: YZ, gümrük süreçlerini basitleştirerek ticaret uyumluluğunu kolaylaştırıyor. Belge işleme, kargo tarama, risk yönetimi ve uyumluluk gibi alanlarda YZ uygulamaları, verimliliği artırırken insan kaynaklı hataları en aza indiriyor. DP World’ün CARGOES Customs platformu, gümrük operasyonlarını YZ ile modernize ederek dijitalleşmeye öncülük ediyor. 
• Tedarik Zincirleri: YZ, karmaşık tedarik zincirlerini basitleştirerek verimliliği artırıyor, riskleri azaltıyor ve sürdürülebilirlik çabalarına güç katıyor. Gerçek zamanlı veri entegrasyonu sayesinde tedarik zincirleri hakkında eşi görülmemiş bir görünürlük sağlanıyor. Bu da şirketlerin uyumluluğu sağlamasına, dayanıklılığı artırmasına, sigorta süreçlerini iyileştirmesine ve üretim girdilerini optimize etmesine yardımcı oluyor. Konu ile ilgili daha kapsamlı bilgi için ‘Tedarik Zincirlerinde Sürdürülebilirlik‘ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
• Sahtecilik Tespiti: YZ, e-ticaretin büyümesiyle artan sahte ürün ve dolandırıcılık sorunlarıyla mücadelede önemli bir araç haline geliyor. Amazon ve Alibaba gibi e-ticaret devleri, YZ destekli sistemlerle sahteciliği tespit ederek tüketicileri koruyor ve marka itibarını güvence altına alıyor.  
• Döngüsel Ekonomi: YZ, kaynakların verimli kullanımını, yeniden değerlendirilmesini ve atık minimizasyonunu hedefleyen döngüsel ekonomi modellerine geçişi hızlandırıyor. Ürün ömrünü uzatma, atık yönetimi ve emisyon takibi gibi uygulamalarla YZ, döngüselliği teşvik ederek sürdürülebilir bir geleceğe katkıda bulunuyor. SK Ecoplant’ın elektrikli araç batarya geri dönüşümünde YZ ve robotik kullanımı, döngüsel ekonomiye örnek bir uygulama sunuyor.  

Başarı Hikayeleri: YZ Uygulamalarına Yakından Bakış

• Maqta Technologies Group: YZ destekli Tek Pencere sistemi ile ticaret ekosistemini optimize ederek belge gereksinimlerini %90, çalışan iş yükünü %50-90 azalttı. DHL:MyGTS platformu, göndericilerin ticaret düzenlemelerini analiz ederek yeni pazarlara açılmalarını ve rekabet avantajı elde etmelerini kolaylaştırıyor.
• Amazon & Alibaba: YZ, sahte ürün ve dolandırıcılıkla mücadelede etkin rol oynayarak e-ticaretin güvenilirliğini artırıyor.
• SK Ecoplant: YZ ve robotik sistemler, elektrikli araç bataryalarının geri dönüşümünü otomatikleştirerek verimliliği ve çalışan sağlığını iyileştiriyor. Maersk:Dijital ikiz modellemesi, liman operasyonlarında kapasite yönetimi ve kriz senaryolarına hazırlık konusunda karar destek mekanizması sunuyor.
• Jetstream: YZ destekli araçlar, Batı Afrika’daki KOBİ’lerin ticaret finansmanına erişimini kolaylaştırarak yüzlerce işletmeye finansal destek sağlıyor.
• DSV: YZ, gümrük işlemlerinde belge otomasyonu sağlayarak insan hatası ve gecikmeleri minimize ediyor.
• DP World:CARGOES Customs, YZ tabanlı araçlarla gümrük operasyonlarını modernize ederek dijital dönüşüme öncülük ediyor.
• Altana AI: YZ, zorla çalıştırma endişeleriyle Sincan Uygur Özerk Bölgesi ürünlerine uygulanan ABD düzenlemelerine uyumu kolaylaştırıyor.
• Google: YZ ile enerji verimli veri merkezleri kurarak soğutma enerjisini %40, toplam enerji tüketimini %15 azalttı.
• UPS: YZ destekli rota optimizasyon sistemi (ORION) ile yıllık 10 milyon galon yakıt tasarrufu ve 100.000 ton CO2 emisyonu engellendi.
• John Deere: YZ ve bilgisayarlı görü ile hassas tarım uygulamaları geliştirerek herbisit kullanımını %80-90 oranında azalttı.

Yapay Zeka Çözümlerini Tetikleyen Küresel Düzenlemeler

Dünya genelinde hükümet politikaları, sürdürülebilirlik standartlarını yükselterek şirketleri yapay zeka gibi dijital çözümleri kullanmaya yöneltiyor. Bu kapsamda öne çıkan düzenlemeler:

• Avrupa Birliği – Yeşil Mutabakat ve İlgili Düzenlemeler: AB’nin 2019’da açıkladığı Yeşil Mutabakat, 2050’ye kadar iklim nötr Avrupa hedefini ortaya koyuyor. Avrupa İklim Yasası, 2030’a kadar emisyonları %55 azaltma zorunluluğu getiriyor. Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD), şirketlere detaylı sürdürülebilirlik raporlama yükümlülüğü getirirken, dijital ürün pasaportları ve karbon vergisi (CBAM) gibi düzenlemeler YZ destekli çözümleri zorunlu hale getiriyor.
• Amerika Birleşik Devletleri – SEC İklim Açıklamaları ve Federal Teşvikler: ABD’de SEC, şirketlerin doğrudan ve dolaylı emisyonlarını raporlamasını zorunlu kılıyor. Enflasyonla Mücadele Yasası (IRA), sürdürülebilir teknolojilere büyük fonlar ayırıyor. Kaliforniya’daki SB 253 ve SB 261 yasaları, büyük şirketlerin karbon verilerini ve iklim risklerini raporlama zorunluluğu ile YZ ihtiyacını artırıyor.
• Diğer Bölgeler ve Küresel Çerçeveler: Japonya ve Çin, YZ odaklı dijital ve yeşil büyüme stratejileriyle karbon nötr hedeflerine ilerliyor. TCFD ve ISSB gibi küresel standartlar, sürdürülebilirlik raporlamasında YZ ve dijital çözümleri zorunlu kılarak manuel süreçlerin yerini almasını sağlıyor.

Sonuç olarak, yapay zeka tabanlı dijital dönüşüm, küresel regülasyonlara uyumu kolaylaştırırken şirketlere rekabet avantajı da sağlıyor. Konuyu daha kapsamlı bir şekilde ele aldığımız raporumuza akademi sayfamızdan ulaşabilir, dilerseniz profesyonel paket abonesi olarak bu ve daha birçok rapor ve eğitime doğrudan ulaşabilirsiniz.

Yapay Zeka Temelli Sürdürülebilirlik Çözümlerinde Karşılaşılan Zorluklar 

Yapay zeka (YZ), sürdürülebilirlik hedeflerini destekleme konusunda büyük potansiyele sahip olsa da uygulamada bazı önemli zorluklarla karşılaşılmaktadır:

Veri Güvenilirliği ve Erişimi

• Problem: YZ modelleri için güvenilir ve doğrulanmış verilere erişim kritik önem taşıyor. Sürdürülebilirlik verilerinin kalitesi ve doğruluğu genellikle yetersiz kalabiliyor.
• Çözüm: Blockchain tabanlı doğrulama sistemleri (örneğin, VERSO) ile sürdürülebilirlik verileri denetlenebilir ve güvenilir hale getirilebilir.

Yüksek Enerji Tüketimi

• Problem: YZ modellerini eğitmek yüksek enerji tüketimine yol açarak sürdürülebilirlik hedefleriyle çelişebiliyor.
• Çözüm: EcoML’nin “kuantize edilmiş YZ eğitimi” gibi yöntemlerle, yüksek performanslı YZ modellerinin karbon ayak izi önemli ölçüde azaltılabilir (GPT-4 eşdeğeri modellerde %70’e varan azalma).

Yüksek Hesaplama Maliyetleri

• Problem: İklim ve sürdürülebilirlik projelerinde büyük veri setleriyle çalışmak yüksek maliyetli hesaplama gücü gerektiriyor, bu da küçük işletmelerin büyümesini sınırlayabiliyor.
• Çözüm: Google ve Microsoft gibi teknoloji devleri, düşük maliyetli bulut bilişim çözümleriyle küçük girişimlerin bu engeli aşmasına yardımcı oluyor.

Düzenleyici Standartların Eksikliği

• Problem: YZ’nin çevresel etkilerinin ölçülmesi ve standartlaştırılması konusunda yeterli düzenleme olmaması belirsizlik yaratıyor.
• Çözüm: AB’nin 2026’da yürürlüğe girecek AI Act gibi düzenlemeleri, bu alanda standartlar oluşturarak sektöre yol gösterecek. AI Sustainability Act, YZ’nin sürdürülebilirlik etkilerini düzenlemeye odaklanacak.

Yeni Veri Kaynaklarına İhtiyaç

• Problem: Büyük dil modelleri mevcut veri kaynaklarını hızla tüketiyor, bu da yeni ve güncel veri kaynaklarına olan ihtiyacı artırıyor.
• Çözüm: Nesnelerin İnterneti (IoT), gerçek zamanlı veri toplama yeteneğiyle YZ çözümleri için zengin veri kaynakları sunarak sürdürülebilirlik uygulamalarının etkinliğini artırıyor.

YZ Entegrasyonu İçin 7 Adımda Yol Haritası

Kurumsal sürdürülebilirlik hedeflerinize yapay zekayı başarılı bir şekilde entegre etmek için işte 7 adımda uygulanabilir bir yol haritası:

1. Adım : Net Vizyon ve Hedefler Belirleyin.
   • İpucu: SMART hedefler (Specific, Measurable, Achievable, Relevant, Time-bound – Belirli, Ölçülebilir, Ulaşılabilir, İlgili, Zamana Bağlı) belirleyin. Örneğin, “2025 yılına kadar karbon emisyonlarını %30 azaltmak” gibi.
2. Adım : Mevcut Sürdürülebilirlik Verilerinizi Değerlendirin.
   • İpucu: Karbon ayak izinizi, enerji tüketiminizi, atık üretimini ve diğer kritik sürdürülebilirlik metriklerinizi detaylıca analiz edin.
3. Adım : Veri Toplama Altyapınızı Güçlendirin.
   • İpucu: Eksik veri noktaları için IoT sensörleri ve dijital sistemler kullanarak veri toplamaya başlayın veya mevcut sistemleri iyileştirin.
4. Adım : YZ’nin En Büyük Etki Yaratacağı Alanlara Odaklanın.
   • İpucu: Enerji optimizasyonu, önleyici bakım, lojistik yönetimi, ESG raporlama otomasyonu, sürdürülebilir müşteri deneyimi gibi yüksek potansiyelli alanları önceliklendirin.
5. Adım : Çapraz Fonksiyonlu Ekipler Kurun.
   • İpucu: Sürdürülebilirlik uzmanları, veri bilimciler, IT uzmanları ve iş birimi yöneticilerinden oluşan disiplinler arası ekipler oluşturun ve ekip üyelerine gerekli eğitimleri sağlayın.
6. Adım : Küçük Başlayın, Büyük Ölçeklendirin.
   • İpucu: Önce pilot projelerle başlayarak YZ uygulamalarının etkisini ölçün. Başarılı projeleri yönetim desteği ve fonla büyüterek şirket geneline yayın.
7. Adım : Mevcut Platform ve Araçlardan Yararlanın.
   • İpucu: Yeni sistemler geliştirmek yerine, piyasada hazır bulunan YZ tabanlı enerji yönetimi, lojistik optimizasyonu veya ESG raporlama yazılımlarını değerlendirin.

Ek Önemli Adımlar:

• YZ Yönetişim, Etik ve Uyumluluk Mekanizmaları Kurun: YZ çözümlerinde şeffaflığı ve veri güvenliğini sağlayın. Karar mekanizmalarını netleştirin.
• Performansı Sürekli İzleyin ve İyileştirin: Gerçek zamanlı ölçüm sistemleri kurun, modellerinizi güncel tutun.
• Başarıları Paylaşın ve Dijital Sürdürülebilirlik Kültürünü Yaygınlaştırın: Şirket içinde farkındalık yaratın, sürekli öğrenme ve yenilikçiliği teşvik edin.

Sonuç

Yapay zeka, dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik üçlüsü, iş dünyasında kalıcı bir değişimin sinyallerini veriyor. YZ, şirketlere çevresel sorumluluklarını yerine getirirken aynı zamanda operasyonel verimliliklerini artırma fırsatı sunuyor. ESG verilerinin etkin yönetimi, dijital uyumlu karar alma mekanizmaları ve küresel düzenlemelere uyum, sürdürülebilir kurumsal yapının temel taşları haline geliyor.

C-seviye yöneticiler ve sürdürülebilirlik liderleri için temel mesaj şu: Yapay zeka ve dijital inovasyon sadece teknolojik yatırımlar değil, aynı zamanda karbon ayak izini azaltırken şirketlerin karlılığını ve büyümesini sürdürülebilir kılmanın en etkili yollarıdır. Başarı hikayeleri gösteriyor ki, bu dönüşüme erken adapte olan işletmeler, rekabette öne geçiyor.

Başarılı YZ uygulamaları, stratejik bir vizyon, disiplinler arası iş birliği ve yenilikçi bir yaklaşım gerektiriyor. Bu blogda sunulan yol haritası, şirketlere vizyon oluşturma, veri toplama, doğru ekipleri kurma ve pilot projeleri ölçeklendirme süreçlerinde rehberlik ediyor. Unutmayın, YZ destekli sürdürülebilirlik sürekli bir öğrenme ve gelişim yolculuğudur.

Yeşil Büyüme olarak, dijital sürdürülebilirlik dönüşümünde stratejik ortağınız olmaya hazırız. Şirketinizin etkili YZ uygulamalarını belirlemesine, ileri teknolojileri hayata geçirmesine ve küresel düzenlemelere uyum sağlamasına yardımcı olacak uzmanlığı sunuyoruz. Teknolojiyi doğru kullanan şirketler, sürdürülebilirlik hedeflerine daha hızlı ve güçlü bir şekilde ulaşabilirler.

Hazırladığımız raporların yanı sıra sürdürülebilirlik profesyonelleri için yapay zeka eğitimleri ile, yapay zeka okur yazarlığını artırıyoruz. Bireysel eğitimler için bizi takip edebilir, kurumsal eğitimler için irtibata geçebilirsiniz.

Kurumsal liderler için bu süreç hem büyük fırsatlar hem de acil aksiyon gerektiriyor. Yapay zeka, kaynak yönetimini optimize etmek ve iklim krizini hafifletmek için benzersiz araçlar sunuyor. Paydaş beklentileri ve düzenlemeler hızla değişirken, öncü şirketler risk yönetiminden inovasyona kadar birçok alanda fark yaratacak.

Özetle: Dijital dönüşüm ve sürdürülebilirlik artık ayrılmaz bir bütün. Bu yol haritasını izleyen şirketler, hem çevresel sorumluluklarını yerine getirecek hem de operasyonel başarılarını artırarak yeşil ekonomi çağında güçlü ve rekabetçi bir konuma yükselecekler.

Kaynaklar

1. https://reports.weforum.org/docs/WEF_Artificial_Intelligence_for_Efficiency_Sustainability_and_Inclusivity_in_TradeTech_2025.pdf ↩︎

Last modified: 26 Mart 2025