ÇSY Raporlaması Nedir?
Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ÇSY) raporlaması, şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarını şeffaf ve ölçülebilir bir şekilde açıklama sürecidir. Bu raporlama, bir işletmenin çevresel etkileri, sosyal sorumlulukları ve kurumsal yönetim uygulamaları hakkında kapsamlı bilgiler sağlar.
ÇSY Raporlaması Neden Giderek Daha Önemli Hale Geliyor?
İşletmeler, Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ÇSY) etkilerini açıklama ve raporlama ihtiyacını giderek daha fazla hissetmektedir. Bu amaca yönelik olarak çeşitli standartlar geliştirilmiştir:
- Küresel Raporlama Girişimi (GRI)
- Sürdürülebilirlik Muhasebesi Standartları Kurulu (SASB)
- Dünya Ekonomik Forumu’nun Paydaş Kapitalizmi Ölçütleri (SCM)
- Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA)
Yapay Zeka ile ÇSY Performansı Nasıl İyileştirilir?
Yapay zeka sistemleri farklı işletmelerin ihtiyaçlarına uyarlanabilen bir çerçeve sunmaktadır. Yapay zeka uygulamaları şunları yapabilir:
- Yapay zeka sistemlerinin hem olumlu hem de olumsuz etkilerini analiz etmek
- Paydaşların hangi SKA’larla daha çok ilgilendiğini belirlemek için önemlilik analizi yapmak
- Şirketin belirli hedefler üzerindeki doğrudan etkilerini değerlendirmek
Aşağıdaki infografikte Sürdürlebilir Kalkınma Amaçları (SKA) ile ÇSY arasındaki ilişki gösterilmiştir.
Yapay zeka sistemlerinin hem olumlu hem de olumsuz etkilerini dikkate almanın ve farklı etkiler arasındaki dalgalanma etkilerini ve bağlantıları hesaba katmanın önemini vurgulamak gerekir. Yapay zeka etkilerinin analizini ve raporlamasını iyileştirmek için hangi çerçevenin nasıl kullanılabileceğini görmek adına büyük teknoloji şirketlerinin sürdürülebilirlik raporlarına bakmak yerinde olacaktır. Yapay zeka sistemlerinin bireyler, çalışanlar ve işletmeler üzerindeki etkilerini mikro, mezo ve makro düzeylerde dikkate almanın önemini vurgulamadan yapay zekanın derin etkilerinin anlamlandırılması mümkün değildir.
Aşağıdaki görselde bu ilişkilerin matematiksel boyutu da gösterilmiştir. Yapay zeka etik bir regülasyon altında SKA ve ÇSY çerçevelerinin alt hedeflerinin gerçekleştirilmesinde oldukça etkin olabilir.
2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nde Mevcut Durum Nedir?
BM değerlendirmelerine göre, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA’lar) konusunda ilerleme oldukça yavaş. SKA’ların yarısında ilerleme ya zayıf ya da yetersizken, %30’unda ise ilerleme durmuş veya tersine dönmüş durumda. Bu nedenle, SKA’lara ulaşmak için yeni ve etkili çözümler gerekiyor.
İşte tam bu noktada yapay zeka (YZ) ve dijitalleşme devreye giriyor. Dijital teknolojiler, ölçek ve verimlilik yaratarak ekonomik ve toplumsal dönüşümü hızlandırabilir. Örneğin, SKA Dijital Hızlandırma Gündemi, teknolojinin SKA hedeflerinin %70’ine nasıl doğrudan fayda sağlayabileceğini gösteriyor.
Dijital Teknolojiler Sürdürülebilir Kalkınmaya Nasıl Katkıda Bulunmaktadır?
Yapay zekanın ÇSY’ye Katkıları:
- ÇSY Raporlamasını İyileştirme: YZ, ÇSY verilerini toplamak, analiz etmek ve raporlamak için kullanılabilir. Bu sayede şirketler, performanslarını daha iyi anlayabilir ve iyileştirme alanlarını belirleyebilirler.
- SKA’lara Ulaşma: YZ, şirketlerin hangi SKA’ları etkilediğini anlamalarına ve bu hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirmelerine yardımcı olabilir.
- Önemlilik Analizi: YZ, paydaşların hangi SKA’larla ilgilendiğini ve şirketin hangilerini en doğrudan etkilediğini belirlemek için önemlilik analizi yapılmasını sağlayabilir.
- Hızlı ve Etkin Süreç Yönetimi: YZ, şirketlerin ÇSY süreçlerini otomatikleştirmelerine ve daha hızlı karar almalarına yardımcı olabilir.
Şirketlerin gelecekte karşılaşacakları riskleri belirlemesi ve öncelik sırasına alması kurumsal olarak bu risklere uygun cevap verilebilmesini sağlar. Bu birçok verinin sağlıklı ve çok boyutlu analizi ile mümkün olur. Sürdürülebilirlik raporlamasının özü kurumsal olarak, her anlamda pozitif bir yapı haline gelme mücadelesidir. Kısaca, verimli bir üretim yaparken çevreyi ekolojik olarak destekleyen bir yapı olma, bir yandan da sosyal olarak artı değer üreten bir toplumsal organizasyonu sağlamaktır.
Şirketlerin dolaylı etkileri ve daha geniş toplumsal ve ekonomik etkileri etik yapay zeka ile açıklamaları, burada sunulan çerçeve bunu gerektirmektedir. Bu hem etkilerin anlaşılmasını derinleştirecek hem de şirketlerin olumsuz etkileri halının altına süpürmesini zorlaştıracaktır.
İkinci olarak, çok çeşitli paydaşlar yapay zeka etiğinde vurgulanan sorunların giderek daha fazla farkına varmaktadır ve işlerini bu bilgiyle yeterince uyumlu hale getirmeyen herhangi bir şirket, faaliyet göstermek için sosyal lisanslarını tehlikeye atma riskiyle karşı karşıyadır. Bu, bir şirketin yöneticileri olumsuz etkilerini o kadar önemsemese bile, paydaşların önemsediği ve olumsuz etkileri azaltmak için ellerinden geleni yapmayan şirketleri giderek daha fazla cezalandıracağı anlamına gelmektedir. Kötü ÇSY performansı sermaye bulmayı zorlaştıracak, en yetkin çalışanları çekme hedefini engelleyecek ve şirketin hem tedarikçilerle hem de müşterilerle olan ilişkilerine zarar verecektir.
Bu yazımda ele alınan içeriklerin büyük bir kısmı, Prof. Henrik Skaug Sætra’nın kaleme aldığı ve yakın bir zamanda çevirisini yaptığım ‘‘Yapay Zekanın SKA’lar ile ÇSY İlişkili Etkilerinin Değerlendirilmesi ve Açıklanmasına Yönelik Bir Çerçeve’’ başlıklı çalışmanın tarafımdan özetlenmiş halinden oluşmaktadır.
Referanslar
1.https://www.undp.org/press-releases/digital-technologies-directly-benefit-70-percent-sdg-targets-say-itu-undp-and-partners
2. https://www.mdpi.com/2071-1050/13/15/8503
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi için lütfen aşağıdaki formu doldurunuz
