AB Emisyon Ticaret Sistemi’nin bir uzantısı olarak görülen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), karbon ücreti/vergilerinin uluslararası ticarette yaygınlaşacağının habercisi.
Avrupa Birliği (AB), çevresel hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adım atıyor. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın kilit unsurlarından biri olarak, iklim değişikliğiyle mücadelede yeni bir dönemi işaret ediyor. Peki, SKDM tam olarak nedir ve işletmeleri nasıl etkileyecek? Bu yazıda, SKDM’nin temel prensiplerini, işleyişini ve Türkiye için potansiyel sonuçlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
SKDM, AB’nin karbon kaçağı riskini azaltmayı amaçlayan bir araçtır. Karbon kaçağı, AB içindeki işletmelerin, daha az katı çevre düzenlemelerine sahip ülkelere taşınması veya AB dışındaki üreticilerden daha fazla ithalat yapılması sonucu, küresel karbon emisyonlarının artması riskini ifade eder. SKDM, bu riski önleyerek AB’nin iklim hedeflerine ulaşmasına ve küresel düzeyde daha çevreci bir ekonomiye geçişe katkıda bulunmayı hedefliyor.
SKDM, AB’ye ithal edilen belirli ürünler için bir karbon fiyatlandırması sistemi oluşturarak işleyecektir. Bu sistem temel olarak şu adımlardan oluşmaktadır:
Avrupa Komisyonu’nun (AB) 2023/956 sayılı Tüzüğü ile belirlenen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) başlangıçta yoğun enerji kullanan ve karbon emisyonu yüksek belirli sektörleri ve ürünleri kapsamaktadır. 1 Ekim 2023 itibarıyla yürürlüğe giren geçiş döneminde raporlama yükümlülüğü getirilen ürünler ve sektörler şunlardır:
SKDM Kapsamına Giren Ürünler
*GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) Kodları, ürünlerin uluslararası ticarette sınıflandırılması için kullanılan standart kodlardır. SKDM kapsamındaki ürünlerin detaylı listesi ve ilgili GTİP kodları için Avrupa Komisyonu’nun ilgili mevzuatına (Tüzük 2023/956, EK I) başvurmak en doğru kaynaktır. Mevzuat, ürünlerin tam tanımını ve hangi GTİP kodları altında sınıflandırıldığını detaylı olarak belirtmektedir.
AB, SKDM’nin kapsamını 2030 yılına kadar kademeli olarak genişletmeyi planlamaktadır. Enerji yoğun diğer sektörlerin ve dolaylı emisyonların (örneğin, kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklanan emisyonlar) da mekanizmaya dahil edilmesi öngörülmektedir. Bu genişleme süreci, sektörlere ve ürünlere göre aşamalı olarak gerçekleşecektir. Güncel gelişmeleri ve mevzuat değişikliklerini takip etmek, işletmeler için büyük önem taşımaktadır.
SKDM’nin uygulaması aşamalı bir yaklaşım izleyecektir. Avrupa Komisyonu’nun Tüzüğü (2023/956) ile belirlenen uygulama takvimi ve temel aşamalar şunlardır:
Geçiş Dönemi (1 Ekim 2023 – 31 Aralık 2025): Raporlama Yükümlülüğü
Tam Uygulama Dönemi (1 Ocak 2026’dan İtibaren): Sertifika Satın Alma Yükümlülüğü
Türkiye, AB ile önemli ticaret ilişkileri olan bir ülke olarak SKDM’den önemli ölçüde etkilenecektir. Özellikle SKDM’nin ilk aşamada kapsadığı sektörler, Türkiye’nin AB’ye ihracatında önemli bir yer tutmaktadır.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), AB’nin iklim değişikliğiyle mücadeledeki kararlılığının önemli bir göstergesidir. Türk işletmeleri için hem zorluklar hem de fırsatlar barındıran bu yeni dönemde, proaktif bir yaklaşım benimseyerek ve yeşil dönüşüme yatırım yaparak başarılı olmak mümkündür. Unutmayın, sürdürülebilirlik sadece bir zorunluluk değil, aynı zamanda uzun vadeli rekabet avantajı için de kritik bir faktördür.
Kaynak ve İlgili Mevzuatlar:
– Avrupa Parlamentosu ve Konseyin 10 Mayıs 2023 tarihli ve (AB) 2023/956 sayılı Tüzüğü (Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması – SKDM Tüzüğü): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32023R0956
Esenkent Mahallesi, Çınaraltı Sokak, Güven Apt. No: 3C, Maltepe/İstanbul
iletisim@yesilbuyume.org