2024 Sürdürülebilirlik Almanağında Yerinizi Alın!
Detaylar

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM)

AB Emisyon Ticaret Sistemi’nin bir uzantısı olarak görülen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), karbon ücreti/vergilerinin uluslararası ticarette yaygınlaşacağının habercisi.

Avrupa Birliği (AB), çevresel hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir adım atıyor. Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın kilit unsurlarından biri olarak, iklim değişikliğiyle mücadelede yeni bir dönemi işaret ediyor. Peki, SKDM tam olarak nedir ve işletmeleri nasıl etkileyecek? Bu yazıda, SKDM’nin temel prensiplerini, işleyişini ve Türkiye için potansiyel sonuçlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

sınırda karbon mekanizması SKDM işleyişini anlatan görsel

SKDM Nedir ve Neden Önemli?

SKDM, AB’nin karbon kaçağı riskini azaltmayı amaçlayan bir araçtır. Karbon kaçağı, AB içindeki işletmelerin, daha az katı çevre düzenlemelerine sahip ülkelere taşınması veya AB dışındaki üreticilerden daha fazla ithalat yapılması sonucu, küresel karbon emisyonlarının artması riskini ifade eder. SKDM, bu riski önleyerek AB’nin iklim hedeflerine ulaşmasına ve küresel düzeyde daha çevreci bir ekonomiye geçişe katkıda bulunmayı hedefliyor.

SKDM’nin Temel Amaçları:

  • Karbon Kaçağını Önlemek: AB’deki çevreci üretim standartlarının, AB dışındaki üreticiler üzerinde de benzer standartları benimseme yönünde baskı oluşturmasını sağlamak.
  • Küresel İklim Hedeflerine Katkı: Dünya genelinde karbon emisyonlarının azaltılmasına ve Paris Anlaşması hedeflerine ulaşılmasına destek olmak.
  • AB İşletmelerinin Rekabetçiliğini Korumak: AB içindeki işletmelerin, çevreci düzenlemeler nedeniyle rekabet dezavantajı yaşamasının önüne geçmek.

SKDM, AB’ye ithal edilen belirli ürünler için bir karbon fiyatlandırması sistemi oluşturarak işleyecektir. Bu sistem temel olarak şu adımlardan oluşmaktadır:

  1. Kapsamdaki Sektörler ve Ürünler: SKDM, ilk aşamada karbon yoğun sektörlerden başlayarak belirli ürünleri kapsayacaktır. Bu sektörler arasında çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre ve elektrik bulunmaktadır. İlerleyen yıllarda kapsamın genişletilmesi öngörülmektedir.
  2. SKDM Sertifikaları: AB’ye ithalat yapan işletmeler, ithal ettikleri ürünlerin üretiminde ortaya çıkan gömülü karbon emisyonlarına karşılık gelen SKDM sertifikaları satın almak zorunda olacaklardır.
  3. Gömülü Karbon Emisyonlarının Belirlenmesi: İthalatçılar, ürünlerinin üretim sürecindeki karbon emisyonlarını belgelendirmekle yükümlü olacaklardır. Bu emisyonlar, üretim ülkesindeki emisyon fiyatlandırma sistemleri tarafından zaten fiyatlandırılmışsa, bu durum dikkate alınabilecektir.
  4. Sertifika Fiyatları: SKDM sertifikalarının fiyatı, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamındaki karbon fiyatlarına paralel olarak belirlenecektir. Bu, karbon fiyatlarının dalgalanabileceği anlamına gelmektedir.
  5. Aşamalı Geçiş: SKDM’nin kademeli olarak uygulanması planlanmaktadır. 2023-2025 yılları arasında geçiş dönemi yaşanacak ve bu dönemde ithalatçılar yalnızca raporlama yükümlülüklerini yerine getireceklerdir. 2026’dan itibaren ise sertifika satın alma yükümlülüğü başlayacaktır.

 

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Hangi Ürünleri Kapsar?

Avrupa Komisyonu’nun (AB) 2023/956 sayılı Tüzüğü ile belirlenen Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) başlangıçta yoğun enerji kullanan ve karbon emisyonu yüksek belirli sektörleri ve ürünleri kapsamaktadır. 1 Ekim 2023 itibarıyla yürürlüğe giren geçiş döneminde raporlama yükümlülüğü getirilen ürünler ve sektörler şunlardır:

  • Çimento: Klinker, çimento, beyaz çimento, alüminöz çimento vb. (GTİP* kodları: 2507, 252321, 252329, 252330, 252390, 25081000)
  • Demir ve Çelik: Pik demir, demir ve alaşımsız çelikten yarı mamuller, alaşımlı çelikten yarı mamuller, inşaat demiri, sıcak haddelenmiş yassı ürünler, filmaşin, paslanmaz çelik yassı mamuller, boru ve profiller vb. 
  • Alüminyum: Alüminyum oksit, alaşımsız alüminyum, alaşımlı alüminyum, alüminyum çubuk ve profiller, alüminyum teller vb. 
  • Gübreler: Amonyak, nitrik asit, amonyum nitrat bazlı gübreler, mineral veya kimyasal gübreler (azotlu, fosforlu, potasyumlu vb.) 
  • Elektrik: Elektrik enerjisi (GTİP kodu: 2716)
  • Hidrojen: Hidrojen (GTİP kodu: 28041000)
 
skdm kapsamına giren ürünler

SKDM Kapsamına Giren Ürünler

 

*GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu) Kodları, ürünlerin uluslararası ticarette sınıflandırılması için kullanılan standart kodlardır. SKDM kapsamındaki ürünlerin detaylı listesi ve ilgili GTİP kodları için Avrupa Komisyonu’nun ilgili mevzuatına (Tüzük 2023/956, EK I) başvurmak en doğru kaynaktır. Mevzuat, ürünlerin tam tanımını ve hangi GTİP kodları altında sınıflandırıldığını detaylı olarak belirtmektedir.

Gelecekte Kapsam Genişlemesi:

AB, SKDM’nin kapsamını 2030 yılına kadar kademeli olarak genişletmeyi planlamaktadır. Enerji yoğun diğer sektörlerin ve dolaylı emisyonların (örneğin, kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklanan emisyonlar) da mekanizmaya dahil edilmesi öngörülmektedir. Bu genişleme süreci, sektörlere ve ürünlere göre aşamalı olarak gerçekleşecektir. Güncel gelişmeleri ve mevzuat değişikliklerini takip etmek, işletmeler için büyük önem taşımaktadır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Nasıl Uygulanacak?

SKDM’nin uygulaması aşamalı bir yaklaşım izleyecektir. Avrupa Komisyonu’nun Tüzüğü (2023/956) ile belirlenen uygulama takvimi ve temel aşamalar şunlardır:

Geçiş Dönemi (1 Ekim 2023 – 31 Aralık 2025): Raporlama Yükümlülüğü

  • Amaç: Bu dönemde, SKDM sisteminin ve veri toplama süreçlerinin test edilmesi, işletmelerin uyum sağlaması ve ithalatçılar, üreticiler ve yetkililer arasında bilgi alışverişinin sağlanması amaçlanmaktadır.
  • Yükümlülükler: AB’ye SKDM kapsamındaki ürünleri ithal eden işletmeler, her çeyrek dönem için ithalat miktarları, gömülü emisyonlar (doğrudan ve dolaylı) ve ürünlerin menşei hakkında rapor sunmakla yükümlüdürler.
  • Sertifika ve Mali Yükümlülük Yok: Bu geçiş döneminde, SKDM sertifikası satın alma veya mali bir yükümlülük bulunmamaktadır. Sadece raporlama gerekmektedir.
  • Komisyon Rehberliği: Avrupa Komisyonu, raporlama yükümlülükleri konusunda işletmelere rehberlik sağlamak amacıyla çeşitli kılavuzlar, araçlar ve eğitim materyalleri sunmaktadır.

 

Tam Uygulama Dönemi (1 Ocak 2026’dan İtibaren): Sertifika Satın Alma Yükümlülüğü

  • Sertifika Satın Alma Zorunluluğu: 1 Ocak 2026’dan itibaren, ithalatçılar her yıl, bir önceki yıl AB’ye ithal ettikleri ürünlerdeki gömülü emisyonlara karşılık gelen SKDM sertifikalarını satın almak zorunda olacaklardır.
  • Sertifika Fiyatları: Sertifika fiyatları, AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) piyasasındaki haftalık ortalama karbon fiyatlarına göre belirlenecektir.
  • Yetkilendirilmiş Beyan Eden (Yetkilendirilmiş İthalatçı) Statüsü: İthalatçıların, SKDM yükümlülüklerini yerine getirmek için AB üyesi bir ülkede “yetkilendirilmiş beyan eden” statüsü almaları gerekecektir. Bu statü, ithalatçıların SKDM portalına erişimini ve işlemlerini yönetmelerini sağlayacaktır.
  • Doğrulama ve Denetim: İthalatçıların sunduğu emisyon raporları ve satın alınan sertifikalar, yetkili kuruluşlar tarafından doğrulanacak ve denetlenecektir. Yanlış veya eksik bilgi sunulması durumunda cezai yaptırımlar uygulanabilecektir.
  • Yerli Karbon Fiyatlandırması Dikkate Alma: Eğer ithal edilen ürünlerin üretim ülkesinde bir karbon fiyatlandırma sistemi (örneğin, emisyon vergisi veya ETS) uygulanıyorsa ve bu fiyat ithalatçı tarafından ödendiyse, bu durum SKDM sertifika yükümlülüğünden indirim olarak düşülebilecektir. Ancak, indirim mekanizması ve şartları detaylı mevzuat ile belirlenecektir.
  •  
  • Düzenli Gözden Geçirme: Avrupa Komisyonu, SKDM’nin işleyişini ve etkilerini düzenli olarak gözden geçirecek ve 2026’dan önce ilk raporunu sunacaktır.
  • Kapsamın Genişletilmesi: 2030 yılına kadar SKDM’nin kapsamının diğer sektörleri, dolaylı emisyonları ve organik kimyasallar gibi diğer ürünleri de içerecek şekilde genişletilmesi planlanmaktadır. Genişleme takvimi ve kapsama dahil edilecek yeni sektörler ve ürünler gelecekteki mevzuat düzenlemeleri ile netleşecektir.

Aşağıdaki görselde SKDM uygulama aşamalarını gösteren zaman çizelgesi yeralmaktadır.

skdm uygulama aşamalarını gösteren zaman çizelgesi

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması'nın Türkiye'ye Etkileri

Türkiye, AB ile önemli ticaret ilişkileri olan bir ülke olarak SKDM’den önemli ölçüde etkilenecektir. Özellikle SKDM’nin ilk aşamada kapsadığı sektörler, Türkiye’nin AB’ye ihracatında önemli bir yer tutmaktadır.

Olası Etkiler:

  • İhracat Maliyetlerinde Artış: Türk ihracatçılar, SKDM kapsamındaki ürünleri AB’ye ihraç ederken karbon sertifikası maliyetleriyle karşılaşacaklardır. Bu durum, ihracat maliyetlerini artırabilir ve rekabetçiliği olumsuz etkileyebilir.
  • Sektörel Etkiler: Demir-çelik, çimento, alüminyum gibi karbon yoğun sektörler daha fazla etkilenecektir. Bu sektörlerdeki Türk işletmelerinin, üretim süreçlerini daha çevreci hale getirmeleri veya karbon maliyetlerini ürün fiyatlarına yansıtmaları gerekebilir.
  • Yeni İş Fırsatları: SKDM, aynı zamanda Türk işletmeleri için yeni iş fırsatları da yaratabilir. Çevreci teknolojilere yatırım yaparak, düşük karbonlu üretim yöntemleri geliştirerek ve karbon ayak izini azaltarak, Türk işletmeleri AB pazarında rekabet avantajı elde edebilirler.
  • Türkiye’nin Yeşil Dönüşüm Süreci: SKDM, Türkiye’nin de yeşil dönüşüm sürecini hızlandırmasına katkıda bulunabilir. İşletmeler, SKDM’ye uyum sağlamak için daha çevreci üretim teknolojilerine yönelirken, Türkiye ekonomisi de daha sürdürülebilir bir yapıya kavuşabilir.

İşletmelere SKDM’ye Hazırlık Kapsamında Ne Yapmalı?

Türk işletmelerinin SKDM’ye hazırlıklı olmaları ve rekabetçiliklerini korumaları için yapabilecekleri çeşitli adımlar bulunmaktadır:

  • Karbon Ayak İzini Hesaplayın: İşletmeler, üretim süreçlerinin karbon ayak izini detaylı bir şekilde hesaplamalı ve emisyon kaynaklarını belirlemelidir.
  • Enerji Verimliliğini Artırın: Enerji verimliliği projeleriyle enerji tüketimini azaltarak ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelerek karbon emisyonlarını düşürebilirsiniz.
  • Çevreci Teknolojilere Yatırım Yapın: Düşük karbonlu üretim teknolojilerine ve inovasyonlara yatırım yaparak üretim süreçlerinizi çevreci hale getirebilirsiniz.
  • AB Mevzuatını Takip Edin: SKDM ile ilgili AB mevzuatını ve gelişmeleri yakından takip ederek uyum sürecinizi planlayabilirsiniz.
  • Devlet Desteklerinden Yararlanın: Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yeşil dönüşüm ve SKDM’ye uyum konusunda işletmelere yönelik sağlayabileceği destek ve teşvikleri araştırın.
  • Uluslararası İşbirlikleri Geliştirin: AB’deki partnerlerinizle ve sektör paydaşlarınızla işbirliği yaparak bilgi ve deneyim paylaşımında bulunun.

Sonuç

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM), AB’nin iklim değişikliğiyle mücadeledeki kararlılığının önemli bir göstergesidir. Türk işletmeleri için hem zorluklar hem de fırsatlar barındıran bu yeni dönemde, proaktif bir yaklaşım benimseyerek ve yeşil dönüşüme yatırım yaparak başarılı olmak mümkündür. Unutmayın, sürdürülebilirlik sadece bir zorunluluk değil, aynı zamanda uzun vadeli rekabet avantajı için de kritik bir faktördür.

Kaynak ve İlgili Mevzuatlar:
– Avrupa Parlamentosu ve Konseyin 10 Mayıs 2023 tarihli ve (AB) 2023/956 sayılı Tüzüğü (Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması – SKDM Tüzüğü): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32023R0956

Kısa Yollar
Kaynaklar
Sosyal Medya
İletişim

Esenkent Mahallesi, Çınaraltı Sokak, Güven Apt. No: 3C, Maltepe/İstanbul

iletisim@yesilbuyume.org

© 2020 - 2024 Yeşil Büyüme
↑