Karbon yoğun endüstrilerin Avrupa Birliği dışına taşınarak karbon sızıntısına neden olmasının engellenmesi ve Avrupa Birliği’nde Emisyon Ticaret Sistemi’ne tabi sektörlerin rekabet güçlerinin korunması için getirilen Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’nın geçiş dönemi kuralları 1 Ekim 2023-31 Aralık 2025 tarihleri arasında uygulanacak. Bu kuralların Ağustos 2023 içerisinde Avrupa Komisyonu tarafından yayımlanması bekleniyor. Bu yazımızda SKDM’nin taslak uygulamasına dair güncel gelişmeleri ele alacağız.
SKDM ile AB ETS arasındaki ilişki
AB ETS’de karbon sızıntısı ile karşı karşıya olan sektörlerin rekabet gücünü korumak için ücretsiz tahsisatlar dağıtılıyor. Dağıtılan bu ücretsiz tahsisatlar sayesinde demir&çelik, gübre ve kimyasallar gibi sektörlerde üretim yapan şirketlerin, kendi rekabet güçlerine zarar verecek karbon ücretleri ödemelerinin engellenmesi isteniyor. Bununla beraber, özellikle SKDM’nin kapsamında giren demir&çelik, çimento, gübre, elektrik ve alüminyum sektörlerine verilen ücretsiz tahsisatlar, bu sektörlerin dekarbonizasyon yatırımlarını yavaşlatıyor. Bu nedenle Avrupa Birliği, AB ETS’de yaptığı değişiklikle 2026 yılından başlayarak, ücretsiz tahsisatları kaldırmaya hazırlanıyor. 2034 yılı itibariyla tüm ücretsiz tahsisatların kaldırılmış olması planlanıyor. SKDM kapsamına alınan ve yukarıda bahsedilen 5 sektör, AB ETS’deki emisyonların yaklaşık %50’sine yol açıyor.
AB ETS’de uygulanan emisyon üst sınırının düşürülmesi ile birlikte verilen ücretsiz tahsisatların da kaldırılmasının Avrupa Birliği’ndeki karbon ücretlerini yükseltmesi bekleniyor. Bu durum aslında AB’deki karbon yoğun endüstrilerin düşük emisyonlu üretime geçmeleri için ihtiyaç duyulan yatırımları teşvik etmesi açısından faydalı. Öte yandan, uluslararası ticarette karbon rejimi uygulanmayan ülkelerdeki üreticiler karşısında AB’li üreticilerin rekabet gücünün korunması açısından 2026 yılından itibaren SKDM ile birlikte AB’ye ihraç edilen bazı ürünlere yönelik karbon ücreti uygulanmaya başlanacak.
SKDM kapsamında giren ürünler Türkiye’nin toplam ihracatında yaklaşık %7’lik bir paya sahip. Dolayısıyla, AB ETS’deki ücretsiz tahsisatların 2026 sonrasında kademeli olarak kaldırılmaya başlanması ile birlikte (özellikle 2028 yılı sonrasında) SKDM kapsamında ödecenek karbon ücretlerinin maliyetlerinin üreticilerimiz üzerinde daha hissedilir olması bekleniyor.
SKDM kapsamına alınacak ürün listesinin, AB ETS’deki diğer ürün gruplarını kapsayacak şekilde 2030 yılına kadar genişletilmesi planlanıyor. AB ETS ile tamamen entegre çalışan bir karbon rejimine sahip olan İsviçre gibi ülkeler SKDM kapsamında ödenecek ücretlerden muaf tutulacak.
SKDM nasıl çalışacak?
SKDM’nin AB ETS ile uyumlu çalışması Dünya Ticaret Örgütü’nün rekabet kuralları açısından oldukça önemli. SKDM’de uygulanacak karbon ücretlerinin AB ETS’deki ücretleri yansıtması gerekiyor. Karbon ücreti miktarları, 2026 yılından itibaren SKDM kapsamına giren ürünlerdeki fiili gömülü emisyon (actual embedded emissions) miktarlarına göre ve AB ETS’de uygulanan hesaplama yöntemleriyle uyumlu olarak hesaplanacak.
2026 sonrasında AB’deki yetkili ithalatçıların veya onların temsilcilerinin, ithal ettikleri SKDM ürünlerindeki gömülü emisyonlar miktarınca karbon sertifikası satın alması gerekiyor. Eğer ithalatın gerçekleştirildiği ülkede halihazırda bir karbon rejimi varsa ve bu kapsamda bir ücret zaten ödendiyse, bu ücret ya da vergiler SKDM kapsamında ödenmesi gereken ücretlerden düşülecek. Bu da, ürün kapsamında doğan karbon ücretinin hiç değilse bir bölümünün ürünün üretildiği ülkede kalması sonucunu doğurur. Avrupa Birliği bu sayede, SKDM ücretlerini bir sopa gibi kullanarak diğer ülkelerde de etkin karbon rejimleri kurulmasını ve özellikle karbon yoğun sektörlere yönelik düşük emisyonlu üretime geçmeyi teşvik edecek şekilde karbon ücreti/vergisi uygulanmasını sağlamak istiyor.
SKDM kapsamında başlangıçta direkt emisyonlar ile bazı ürünler için (çimento ve gübre) dolaylı emisyonlar hesaplamalara dahil edilecek. Diğer ürün gruplarında dolaylı emisyonların hesaplamalara dâhil edilmesi ile ilgili Avrupa Komisyonu tarafından 2025 yılına kadar bir değerlendirme yapılacak. 2026 yılı sonrasında SKDM çerçevesinde uygulanacak izleme, raporlama ve doğrulama prosedürlerine ise, Avrupa Komisyonu tarafından geçiş döneminde ithalatçı firmalardan elde edilecek emisyon bilgilerine istinaden karar verilecek ve bu prosedürler 2025 yılı içerisinde yayımlanacak.
Raporlama esasları
1 Ekim 2023 tarihinden itibaren AB’deki ithalatçı firmalar ve onların yetkili temsilcileri, ithal ettikleri SKDM ürünlerindeki gömülü emisyonları 3 aylık çeyrek dönemler halinde rapor edecekler. İlk raporlamanın, 1 Ekim 2023-31 Aralık 2023 arasındaki dönemi kapsayacak şekilde 31 Ocak 2024 tarihine kadar yapılması gerekiyor. Geçiş dönemi raporlamaları için herhangi bir karbon ücreti ödenmeyecek. Raporlama metodolojileri hazırlanırken her bir sektörün kendi özel durumu dikkate alınmaya çalışıldı. Şekil-1’de farklı ürün grupları için kapsanan sera gazları ve emisyon kapsamlarını bulabilirsiniz.
Şekil-1: SKDM’nin kapsanan emisyonlar
Raporlamadan kim sorumlu ve hangi hususlar raporlanacak?
SKDM kapsamında raporlamayı, yetkili ithalatçı firmalar veya onların resmi temsilcileri yapacaklar. Avrupa Birliği’nde gümrük yetkilileri, SKDM kapsamında ürün ithal eden ithalatçı firmaları SKDM’nin işleyişi ile ilgili uyarmaya başladı. İthalatçı firmalar veya onların temsilcileri, ithal ettikleri SKMD ürünlerindeki gömülü emisyonları, her üç aylık raporlama dönemini takip eden bir ay içerisinde raporlamak zorunda. Raporda yer alacak bilgiler ise şöyle;
- İthal edilen toplam ürün miktarı
- Ürünlerdeki fiili gömülü emisyon miktarı
- Toplam dolaylı emisyonlar (elektrikten kaynaklı)
- İthalatın gerçekleştiği ülkede ödenen karbon ücreti
SKDM raporları, Avrupa Komisyonu tarafından elektronik ortamda oluşturulacak “SKDM Geçiş Sicili” üzerinden teslim edilecek. “SKDM Geçiş Sicili”nin hazırlanma çalışmalarının Avrupa Komisyonu tarafından 1 Ekim 2023 tarihinden önce bitirilmesi ve bu sistemin kullanımına yönelik eğitim/webinarların verilmesi planlanıyor. Geçiş döneminde SKDM ürünü ithal edilen ithalatçıların yetki almasına ve SKDM raporlarının doğrulanmasına gerek yok.
Sonuç ve değerlendirme
Her ne kadar SKDM raporlama sorumluluğu AB’deki ithalatçı firmalara yüklenmiş olsa da, SKDM ürünlerine yönelik gömülü emisyonların belirlenmesi için ürün karbon ayak izi hesaplama ameliyesinin AB’ye ihracat gerçekleştirilecek firmalar tarafından yapılması gerekiyor. Geçiş döneminin başlayacağı 1 Ekim 2023 tarihinden 2024 yılı sonuna kadar olan zaman diliminde, raporlamaların ithalatın gerçekleştirildiği ülkelerde sera gazı miktarlarının hesaplanması için kullanılan yöntemlere istinaden yapılmasına izin veriliyor. Bununla birlikte özellikle kompleks ürün olarak tanımlanan SKDM ürünlerini AB’ye ihraç eden firmalarımızın, yabancı ülkelerde bulunan tedarikçilerinden de gömülü emisyon bilgileri toplamaları gerekecektir.
Karbon ayak izi hesaplamaları, hastanede yapılan kan tahlilleri gibi sadece muayenenin başlangıcı aslında. Şirketlerimizin kendi tedarikçilerini de kapsayacak karbon ayak izi hesaplamaları için dâhili sistemlerini kurduktan sonra, ortaya çıkan emisyonlara istinaden kapsamlı finansal analizlere dayalı olarak dekarbonizasyon stratejilerini belirlemeleri gerekiyor. Aksi takdirde özellikle 2028 sonrasında SKDM kapsamında karşılaşacakları yüksek karbon ücretleri nedeni ile AB’ye ihracatta rekabet güçlerini korumakta güçlükler yaşayabilirler.
Etiketler: avrupayesilmutabakatı, Dijital Dönüşüm, ekonomi, endüstri, enerji, finans, iklim değişikliği, kurumsal sürdürülebilirlik, sanayi, taksonomi, tedarikzinciri, teknoloji, ticaret, üniversite Last modified: 31 Temmuz 2023
